انتشارات مهرسا

مسلماً نحوه برخورد و ارتباط خواهر برادرها در رشد و تربیت فرزندان از اهمیت بالایی دارد. خواهر و برادر اولین رابطه اجتماعی کودک را شکل می‌دهند و این روابط اولیه باعث تقویت مهارت های اجتماعی و ارتباطی فرزندان می‌شود. چون این روابط خواهر برادری نزدیک و تنگاتنگ است، اختلاف و دعوای بین خواهر برادرها اجتناب‌ناپذیر است.

کارشناسان مشاوره خانواده و دیگر متخصصان سلامت روانی می‌توانند در رفع مشکلات خواهر برادری و دیگر مشکلات خانواده به والدین کمک کنند.

علت دعوای خواهر برادرها
نحوه ارتباط خواهر و برادر میزان سلامت روانی آن‌ها را در آینده پیش‌بینی می‌کند. نحوه برخورد با اختلافات و دعوای بین خواهر و براد یک جنبه مهم رشد اجتماعی کودکان است. بااین‌حال، برخی خواهر برادرها در این زمینه موفق نیستند. حسادت و رقابت خواهر برادری ازآنجا ناشی می‌شود که انسان‌ها در مراحل اولیه رشد تمایل شدیدی برای تصاحب همه‌چیز به‌خصوص توجه والدین را دارند. وقتی انتظارات بچه ها از والدین خود به‌خوبی برآورده نشود، این تمایل قوی باعث احساس حسادت و دعوای بین فرزندان می‌شود.

دلایل اختلاف خواهر برادر ها چیست؟
عوامل زیادی باعث دعوای بین فرزندان می‌شود. مسایل خواهر برادری به ترتیب تولد بچه ها، تعداد جمعیت خانواده، نحوه برخورد در خانواده و حوادث غیرمنتظره زندگی بستگی دارد.

نقش ترتیب تولد در اختلافات فرزندان
آلفرد آدلر روانپزشک معروف معتقد است، ترتیب تولد در رشد شخصیت کودک نقش مهمی دارد. نظر وی این است که با تولد بچه دوم، بچه اول احساس می‌کند از سلطنت خلع شده است. بچه اول برای جلب توجه والدین همیشه در فکر بهتر بودن از خواهر یا برادر کوچک تر خود است. بچه دوم برای آن‌که به‌پای خواهر یا برادر باتجربه‌اش برسد شدیداً به رقابت می‌پردازد. اگر این موضوع توسط والدین نادیده گرفته شود، این احساس عدم امنیت در بچه ها منجر به حسادت و رقابتی می‌شود که دیگر یک رفتار طبیعی نیست.

تفاوت سن و جنسیت نیز اختلاف در روابط خواهر برادری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خواهر برادرها هم جنس بیش از بچه های غیر هم جنس رقابت می‌کنند. دعوای خواهر برادرهایی که تفاوت سنی آن‌ها کمتر از دو سال است بیشتر از آن‌هایی است که تفاوت سنی بیشتری دارند. پس فرزندانی که فقط یک سال اختلاف سن دارند بیشتر از خواهر و برادری که ده سال اختلاف سن دارند دعوا می‌کنند.

نحوه روابط در خانواده و ناسازگاری فرزندان

ترکیب خانواده نیز بر میزان اختلافات خواهر برادری تأثیر می‌گذارد. در خانواده های تک والدی ( زندگی بدون پدر یا مادر ) رقابت و حسادت خواهر برادری بیشتر است زیرا کودکان برای جلب توجه فقط یک والد رقابت می‌کنند. خانواده های مرکب نیز مشکلات خاص خود را دارند زیرا همه خواهر برادرها در یک خانواده بزرگ نمی‌شوند. تفاوت در امکانات خانوادگی و تفاوت در شیوه برخورد والدین با کودکان نیز مشکلاتی برای خواهر برادرهای ناتنی ایجاد می‌کند.

روابط خانوادگی نقش بزرگی در حل اختلافات خواهر برادرها دارد. والدینی که اختلافات را برطرف می‌کنند به فرزندان مهارت های حل مسئله را می‌آموزند. اما خواهر برادرانی که خشونت خانوادگی را تجربه می‌کنند حین دعوا الگوی رفتار پرخاشگری را به نمایش می‌گذارند.

تجربیات و حوادث تلخ زندگی
هیچ خانواده ای از گزند اتفاقات و بحران‌های زندگی در امان نیست. مشکلات خانوادگی نیز روابط خواهر برادری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مواردی از قبیل:

طلاق والدین
مرگ عزیزان
اختلالات روانی
بیماری‌های مزمن
ضربه روحی روانی
دلایل نگرانی از دعوای بین فرزندان
به طور کلی، دعوای خواهر برادری امری طبیعی در خانواده است. کارشناسان از والدین می‌خواهند بگذارند خواهر برادرها، خودشان مشکلاتشان را حل کنند. اما اگر مسائل خواهر برادری دائماً امور روزمره خانواده را مختل می‌کند، توجه بیشتری از طرف والدین لازم است. این صحنه‌ها معمولاً نگران‌کننده‌اند:

درگیری بچه ها همیشه و هر جا اتفاق می‌افتد: وقتی دعوای خواهر برادری شدت می‌گیرد و کشمکش‌ها تمامی ندارد، باید به فکر چاره بود.
وقتی سلامت روانی کودکان به خطر می‌افتد: اگر بچه‌ای ازنظر روانی دچار مشکل شده است، مثل علائم افسردگی یا اضطراب و آسیب روحی بعد از وقوع یک حادثه ناگوار، عاقلانه آن است، دیگران او را موردحمایت قرار دهند.
بدرفتاری خواهر برادرها با یکدیگر: کمی اذیت یا خشونت بین خواهر برادرها طبیعی است. ولی اگر با زورگویی کودکان ، کار به خشونت و آسیب جسمی برسد، والدین باید به دنبال راه‌حلی برای حل این مشکل باشند.
قهر کردن خواهر برادرها : گاهی دعوای بین فرزندان آن‌قدر شدید است که خواهر برادرها با یکدیگر قهر می‌کنند. اگر کمک دیگران نباشد شاید این قطع رابطه سال‌ها طول بکشد. البته در اینجا منظور بدرفتاری یا آزار و اذیت نیست. اگر هر نوع بدرفتاری در رابطه اتفاق بیفتد، مشاور طبیعتاً طرفی را که با او بدرفتاری شده تحت مشاوره قرار می‌دهد و در پی آن نیست که از آن‌ها بخواهد آشتی کنند، چون ممکن است این درخواست باعث شود بچه‌ای که با او بدرفتاری شده بیشتر آزرده شود.

 
مشاوره برای رفع اختلاف بین فرزندان
برای کمک خواستن هیچ‌گاه دیر نیست. گزینه‌های درمانی زیر در رفع مسایل خواهر برادری مؤثر است.

خانواده درمانی به خانواده ها می‌آموزد چگونه روابط خانوادگی خود را اصلاح کنند.
اگر بی توجهی والدین یا بدرفتاری روابط خانوادگی را سست کرده است، تعامل والد-فرزند درمانی کارآمد است. این درمان کمک می‌کند والدین در حد نیاز فرزندان توجه بیشتری به آنان کنند.
متخصصان سلامت روانی که کار آن‌ها مشاوره کودک است می‌توانند به خواهر برادران بزرگسالی که می‌خواهند آشتی کنند نیز مشاوره دهند.
روش های برخورد با ناسازگاری خواهر برادری
برخورد ماهرانه و خردمندانه با اختلاف بین فرزندان بخشی از تربیت صحیح فرزندان است. وقتی والدین از مشکلات فرزندان خود آگاه باشند، هنگام بروز مشکلات رفتاری کودکان با دست‌پر عمل می‌کنند. مراقبان می‌توانند شیوه‌های حمایتی به‌کارگیرند تا ضمن کم کردن تنش‌ها، به بچه ها مهارت حل مسئله را بیاموزند.

روش های زیر در برخورد با دعوای بین خواهر برادرها مفید است:

ثبات در برخورد با رفتار فرزندان : ابهام و عدم اطمینان باعث استرس کودکان می‌شود. هرچقدر والدین بیشتر بر قوانین و پیامدها تأکید کنند، بچه ها بهتر می‌دانند چه انتظاری از آن‌ها می‌رود.
مراقبان باید برای تک‌تک بچه ها جداگانه وقت بگذارند. با داشتن برنامه منظم برای برگزاری دورهمی خانوادگی و برای خلوت کردن و تنهایی نیازهای همه افراد خانواده برطرف می‌شود.
عدم دخالت والدین : والدینی که هنگام بروز اختلاف کنار می‌کشند و دخالت نمی‌کنند به بچه ها مهارت گفتگو را می‌آموزند. والدین خوب تا وقتی‌که کار به‌جاهای باریک و دشنام و خشونت نکشیده است، کاری به اختلاف بچه ها ندارند.
جدا کردن بچه ها : اگر دعوا به کتک‌کاری کشید، والدین باید بچه ها را از هم جدا کنند. جدا کردن بچه ها بعد از مدت‌زمانی معین به آن‌ها یاد می‌دهد چگونه آرامش خود را بازیابند. احتمالاً بعدازاین جدایی، کودکان دورهم جمع شوند و در فضایی آرام تر در مورد خواسته‌هایشان صحبت کنند.
ایجاد سازش و تفاهم بین بچه ها : همیشه نمی‌توان با فرزندان به‌طور یکسان رفتار کرد. گاهی بچه‌ای نسبت به دیگران توجه بیشتری می‌طلبد. بهتر است والدین به‌جای آنکه به دنبال برقراری عدالت باشند، از طریق ایجاد سازش به اختلافات فرزندان پایان دهند؛ به‌این‌ترتیب همه راضی می‌شوند.