انتشارات مهرسا

تازه وارد دنیای مادران شده‌اید و نوزادتان را در آغوش گرفته‌اید؟ تازه مادر شده‌اید و احساس می‌کنید شیرتان برای کودک دلبندتان کافی نیست؟ قبل از هرچیز به شما تبریک می‌گوییم و البته می‌دانیم که گاهی نخستین تجربه شیردهی چندان ساده نیست. شیردهی به کودک با شیشه کار ساده‌ای است و می‌دانید که دقیقا چقدر شیر به نوزاد می‌دهید؛ اما زمانی‌که قرار است خودتان به کودک شیر بدهید، ماجرا کمی سخت می‌شود. اینجاست که دیگر نمی‌دانید چقدر شیر دارید و باید چقدر شیر به نوزادتان بدهید. مادران بسیاری هستند که شیردهی به نوزادشان را متوقف می‌کنند؛ چرا؟ چون نمی‌دانند شیرشان برای سیرکردن نوزاد کافی است یا خیر. خبر خوب این است که میزان شیر بیشتر مادران برای نوزاد کافی است؛ اما اگر نیاز به افزایش شیر مادر باشد هم راه‌هایی وجود دارد که خیالتان را راحت می‌کند. در این مقاله، از آنها خواهید خواند.

عوامل کمبود شیر مادر چیست؟
برای حل‌کردن هر مشکلی باید صورت‌مسئله‌ای دقیق و واضح داشته باشید. برای اینکه شیرتان زیاد شود هم نیاز به شناخت عوامل و دلایل کمبود شیر خود دارید. در ادامه، به برخی از دلایل کافی‌نبودن شیر مادر اشاره می‌کنیم.

۱. استفاده از شیرخشک

قانون شیردهی قانون عرضه و تقاضاست؛ یعنی هرقدر کودک بیشتر شیر بخورد، شیر تولیدی هم بیشتر می‌شود. سینه‌های خالی از شیر به بدن علامت می‌دهند که باید شیر تولید شود. حالا اگر پای شیرخشک به سفره نوزاد کوچکتان باز شود، روند تولید شیر در بدن کاهش می‌یابد. هر بطری شیرخشک نوزاد نشانه‌ای است که به بدن می‌گوید نیازی به تولید شیر مادر نیست.
۲. استفاده از شیشه‌شیر

مکیدن سر شیشه‌شیر با سر سینه متفاوت است. شیردهی نیاز به مکیدن زیاد دارد؛ اما خوردن شیر از شیشه برای کودک آسان‌تر است. پس اگر نوزاد به شیشه عادت کند، دیگر میلی به مکیدن پستان نخواهد داشت و فرایند ساده‌ترِ شیرخوردن، یعنی استفاده از شیشه را ترجیح خواهد داد. ورود شیشه به فرایند غذاخوردن کودک، روند شیردهی طبیعی را مخدوش می‌کند.
۳. استفاده از پستانک

پستانک روی مکیدن پستان مادر اثرات منفی دارد. چگونه؟ پستانک مدت‌زمان مکیدن سینه مادر را کم می‌کند. هرقدر کودک کمتر سینه مادر را بمکد، مقدار شیر کمتری هم تولید می‌شود.

۴. برنامه‌ریزی زمان شیردهی

قانونی در کار نیست؛ هروقت نوزاد گرسنه می‌شود، باید به او شیر بدهید. اگر پای برنامه‌ریزی برای شیردهی به میان بیاید، چرخه تولید و تقاضای شیر دچار اختلال و شیر کمتری در بدن مادر تولید خواهد شد.
۵. خواب‌آلودگی نوزاد
در چند هفته نخستِ ورود به این دنیا، برخی از نوزادان بسیار خواب‌آلودند و فقط به‌ندرت و برای دوره‌های کوتاه‌مدت شیر می‌خورند. تا زمانی که کودک حالت خواب‌آلودگی دارد، دست‌کم هر ۲ ساعت در روز و هر ۴ ساعت در شب به او شیر بدهید تا مقدار کافی شیرتان تأمین شود.
۶. کوتاه‌بودن زمان شیردهی
تا زمانی‌‌که نوزاد مایل به شیرخوردن است، به او شیر بدهید و فرایند را متوقف نکنید. اجازه دهید خود نوزاد به شیرخوردن پایان بدهد. در این صورت، خللی در فرایند تولید و دریافت شیر به ‌وجود نمی‌آید. هرقدر مدت شیردهی به نوزاد را طولانی‌تر کنید، چربی شیر مادر هم بیشتر خواهد شد. چربی بیشتر به افزایش وزن نوزاد کمک می‌کند و سبب می‌شود زمان طولانی‌تری سیر بماند.
۷. هر بار شیردهی فقط با یک پستان

اگر می‌خواهید مقدار شیرتان را افزایش دهید، ترفندی وجود دارد. چه ترفندی؟ اجازه بدهید در هر بار شیردهی، کودک شیرخوردن از یک پستان را تمام کند و بعد به‌سراغ پستان دیگر بروید؛ اما اگر مقدار شیرتان کاملا ثابت شده و کودک نیز در حال افزایش وزن است، در هر بار شیردهی، فقط از یک پستان استفاده کنید.

۸. اختلال در سلامتی نوزاد

امکان دارد مشکلات جسمانی مانند زردی، یا مشکلات ساختاریِ زبان مانع از آن شوند که به نوزاد به‌اندازه کافی شیر برسد. مصرف کمتر شیر باعث کاهش شیر مادر می‌شود.
۹. اختلال در سلامتی مادر

کم خونی، کم کاری تیروئید، خونریزی بعد از زایمان، جراحی/ آسیب قبلی سینه، مشکلات هورمونی، مشکلات آناتومیکی، داروها (برای مثال، قرص ضد بارداری هورمونی) یا سیگارکشیدن نیز می‌توانند بر روند تولید شیر مادر اثرات منفی بگذارند.
آیا راهی برای افزایش شیر مادر وجود دارد؟
همان‌ طور که پیش‌تر هم گفته شد، فرایند تولید شیر مانند روند عرضه و تقاضاست. هرقدر کودک شیر بیشتری بخواهد، شیر بیشتری هم تولید می‌شود. به راه‌کارهای زیر برای افزایش شیر مادر دقت کنید:
۱. کودک باید به‌درستی سینه را بمکد

زمانی شیر بیشتری تولید می‌شود و نوزاد بهتر شیر می‌خورد که پستان به‌درستی مکیده شود. خارج‌شدن درست شیر از پستان‌ها اهمیت زیادی دارد. نوزادان به‌دلایل مختلفی به‌درستی پستان را نمی‌مکند؛ مثلا:

مک زدن با روش نادرست؛
خواب‌آلودگی؛
وجود مشکلات جسمانی در نوزاد؛
و… .

اگر به هر دلیلی کودک به‌خوبی شیر را نمی‌مکد، باید چاره‌ای بیندیشید. چه چاره‌ای؟ باقی‌مانده شیر را در هر بار شیردهی بدوشید و برای استفاده نوزاد کنار بگذارید. این کار را تا زمانی ادامه بدهید که دیگر مشکل مکیدن وجود ندارد و در زمان شیردهی، نوزاد تمام شیر را مصرف می‌کند.
۲. مرتب و در مدت‌زمان مناسب شیر بدهید

اگر کودک در افزایش وزن مشکل دارد، دست‌کم در روز هر ۱٫۵ تا ۲ ساعت و در شب هر ۳ ساعت به کودک شیر بدهید. تا زمانی‌که کودک مایل به شیرخوردن است به او شیر بدهید و این کار را متوقف نکنید. اجازه بدهید یک دل سیر شیر بخورد.
۳. از هر دو پستان کمک بگیرید

بعد از اینکه کودک از یک پستان شیر خورد، پستان دیگر را در دهانش بگذارید. در هر بار شیردادن، ۳ بار یا بیشتر طرف شیردهی را عوض کنید. با خواب‌آلودشدن نوزاد یا بی‌علاقه‌شدن به ادامه شیرخوردن، پستان شیردهی را تغییر بدهید.
۴. دور پستانک و شیشه را خط بکشید

استفاده از پستانک یا شیشه روی روش مکیدن نوزاد تأثیر می گذارند و ترجیحات نوزاد را تغییر می‌دهند. نوشیدن شیر از شیشه برای نوزاد ساده‌تر است؛ پس عادت‌کردن او به آنها باعث بی‌علاقگی‌اش به مکیدن شیر از پستان می‌شود.
۵. فقط شیر مادر به کودک بدهید

نوزاد زیر ۶ ماه نباید مواد غذایی جامد، آب یا شیرخشک مصرف کند. کودکان بزرگ‌تر برای مصرف این مواد غذایی مشکلی ندارند؛ اما کاهش میزان مصرف غذاهای جامد به شیرخوردنِ بیشترِ نوزاد از پستان کمک می‌کند.
۶. شیر را بدوشید
هرقدر تخلیه پستان بیشتر شود، شیر تولیدی از آن هم افزایش می‌یابد. دفعات دوشیدن شیر، بعد یا بین جلسات شیردهی را بیشتر کنید. افزایش مدت دوشیدن، در کنار بیشترکردن تعداد دفعات آن، روی شیر تولیدی اثرات مثبت می‌گذارد. مدت دوشیدن را ۲ تا ۵ دقیقه پس از آخرین قطره شیر ادامه بدهید اما حتی افزودن جلسه کوتاه دوشیدن نیز مفید است.

۷. مراقب خودتان باشید

مادر نیاز به استراحت و آرامش دارد. مادران شیرده باید هوای خود را داشته باشند. چطور؟

مایعات کافی بنوشید؛
رژیم غذایی متعادل و مقوی داشته باشند؛
مکمل مولتی ویتامین و مواد معدنی استفاده کنند.