انتشارات مهرسا

روانشناسی کودک چيست و چه کاربردی دارد؟ كودكی دورانی است که نقشی تعیین کننده در زندگی فرد و آینده او بر جای می‌گذارد. برای اينكه کودک بتواند مراحل رشدی را با موفقيت و شادی سپری کند لازم است از برنامه و تربیت هدفمندی برخوردار باشد. در واقع شخصیت فرد مانند بنایی ست که پایه‌های آن در کودکی شکل می‌گیرد به همین دلیل روانشناسی کودک از اهمیت بالایی برخوردار است. روانشناسی کودک، این امکان را برای والدین فراهم می‌کند تا نیازهای کودک خود را بشناسند، متناسب با سطح توانایی‌های شناختی کودک با او تعامل داشته باشند و به طور کلی بهترین شیوه فرزند پروری را به کار گیرند.

روانشناسی كودک چیست؟

روانشناسی کودک یکی از شاخه‌های روانشناسی است که به بررسی دقیق و علمی کودک و همچنین نیازهای او می‌پردازد. روانشناسی کودک به والدین کمک می‌کند تا به موثرترین شیوه‌های رشد از جمله بهترین سبک فرزندپروری دست یابند و بتوانند به دنیای کودکانه فرزند خود وارد شوند و ارتباط موثرتری با او برقرار نمایند. تعاملات کودک با والدین در شکل گیری سبک دلبستگی ایمن کودکان نیز تاثیر می‌گذارد. سبک دلبستگی نقش تعیین کننده در روابط اجتماعی آینده کودک، سازگاری او، توانایی اعتماد کردن به دیگران و داشتن نگرش مثبت به جهان بازی می‌کند.

علاوه بر این روانشناسی کودک، فرآیند رشد مهارت‌های جسمانی و پیشرفت حرکتی، رشد عاطفی و پیشرفت پروسه اجتماعی شدن کودک را مورد بررسی قرار می‌دهد. به دلیل اهمیتی که دوران کودکی در شکل گیری شخصیت انسان دارد، روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است. کودکی از مهم‌ترین و تاثیر گذارترین دوره‌های زندگی هر فردی است. در واقع شالوده و اساس شخصیت در بزرگسالی، بر اساس تجارب و یادگیری‌های است که در کودکی کسب کردید. به همین دلیل آگاهی والدین در مورد اصول روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است.

ضرورت و اهمیت روانشناسی کودک

گرچه کودک بسیار کنجکاو و عاشق یادگیری است؛ ولی این فرآیندی طولانی می‌باشد و هر مرحله رشدی، کودک با چالش‌هایی روبرو می‌شود که توانایی‌های مختلفی را می‌طلبد. به همین دلیل نقش والدین در شکل گیری توانایی‌های شناختی و جسمانی کودک بسیار پررنگ است. با توجه به اینکه کودک در سال‌های اولیه زندگی بسیار ناتوان است، نیازمند مراقبت‌های والدین می‌باشد. در واقع طولانی بودن زمان یادگیری مهارت‌های اولیه کودک پیش زمینه‌ای برای الزام یادگیری مهارت‌های فرزندپروری والدین است چرا که شما نقش تعیین کننده‌ای در سرنوشت و آینده کودک خود ایفا می‌کنید به همین دلیل روانشناسی کودک امروزه بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.

روانشناسی کودک، یادآور این موضوع است که والدین بایستی به سلامتی روانی کودک خود اهمیت دهند و همان طور که جسم او را تغذیه می‌کنند، شرایطی را برای او فراهم کنند تا بتواند از لحاظ روحی و روانی نیز شکوفا شود و استعدادهایش تجلی یابند. مشاوره تربیت کودک، با بررسی عوامل موثر در رشد کودک، به شما کمک می‌کند تا با کاهش ریسک فاکتورهایی که باعث بروز مشکلات روانی و عاطفی در فرزندتان می‌شود، او را در برابر اختلالات روانی واکسینه کنید.

نحوه اجرای اصول روانشناسی کودک توسط والدین
در ادامه به برخی از مهم‌ترین اصول روانشناسی کودک اشاره می‌کنیم.

1- رعايت ثبات در رفتار با كودک؛ به اين معنا كه والدين به اصول تربيتی پايبند باشند چرا كه این ثبات موجب ايجاد نوعی امنيت خاطر در کودک شود.

2- همسو بودن والدین در شیوه‌های تربیتی حائز اهمیت است، تا فرزند شما در يادگيری اصول دچار دوگانگی نشود.

3- نقش تقلید کودکان از والدین خود، در شیوه‌های تربیتی نکته دیگری است که نباید نادیده گرفته شود.

4- برای ارتباط برقرار كردن با كودک از شيوه گوش دادن فعال استفاده كنيد.

5- برای فرزندتان الگوی مناسبی باشيد و آنچه را كه خود به آن عمل می‌كنيد را از كودک خود بخواهيد.

6- برای كودک محدودت‌هايی در آزادی قرار دهيد تا مطابق يک اصول درست و منطقی مهارت‌های زندگی را بياموزد.

7- همه خواسته‌های كودک لازم نيست برآورده شود؛ تحمل اندکی ناکامی متناسب با سطح رشدی کودک در فرآیند تربیت او لازم است.

8- در مورد شكست‌های كودک خود ميانه رو باشد؛ او را مورد تحقیر و سرزنش قرار ندهید و شكست‌هایش را بزرگ نكنيد.

9. سعی کنید گاهی دنیا رو از نگاه کودک خود ببینید و همواره نگاه بالا به پایین به فرزند خود نداشته باشید. از تخیلات و تصورات او بپرسید و به نقاشی‌های او توجه بیشتری داشته باشید.

10. به اوقات فراغت کودک خود اهمیت بدهید و به عنوان پاداش از روش‌های مختلفی استفاده کنید. برای اثربخشی و تکرار یک رفتار در کودک خود می‌توانید لیستی از برنامه‌های متنوع را بر حسب علاقه کودک برنامه ریزی کنید و به عنوان پاداش برای او در نظر بگیرید.

چه موضوعاتی در روانشناسی کودک مورد توجه قرار میگیرد؟

روانشناسی کودک به مطالعه ابعاد مختلف رشدی در کودک، بررسی نیازهای کودک در هر مرحله رشدی، سبک‌های فرزند پروری و پیشگیری و درمان مشکلات روحی یا رفتاری در کودکان می‌پردازد که در ادامه به طور خلاصه توضیح می‌دهیم.
1- مطالعه ابعاد مختلف رشدی در کودک

مبحث رشد، ابعاد مختلف جسمی، عاطفی، روانی، شخصیتی، توانایی‌های شناختی، اخلاقی و... را مورد بررسی قرار می‌دهد. روانشناسی کودک با بررسی و مطالعه همه جانبه رشد در حوزه‌های مختلف، شرایطی را فراهم می‌کند تا شما بتوانید متناسب با سطح رشدی کودک خود با او ارتباط برقرار کنید و آموزش‌های لازم را متناسب با سن او اعمال کنید.
2- بررسی نیازهای کودک در هر مرحله رشدی

کودک در هر مرحله رشدی نیازهایی دارد که متناسب با سن او برخی از نیازها در اولویت قرار می‌گیرند. توجه به این نیازها باعث می‌شود که کودکتان مطابق هنجارها، رشد یابد و نیازهای روحی و جسمی‌اش به شیوه‌ای مناسب رفع شوند.
3- مطالعه در مورد سبک فرزندپروری

سبک فرزند پروری از موضوعات اساسی در روانشناسی کودک است. آگاهی و دانش والدین در مورد شیوه‌های فرزند پروری مناسب، فرصتی استثنایی برای کودک فراهم می‌آورد تا در آینده فردی سازگار و بدون اختلالات روانی باشد. در واقع در بهزیستی روانی فرد تاثیر چشمگیری دارد. همچنین در هر خانواده ممکن است تعداد فرزندان متغیر باشد که خوب آشنایی با سبک های فرزندپروری می‌تواند شرایطی را فراهم کند تا همه فرزندان در یک شرایط برای رشد و پیشرفت قرار بگیرند.

4- پیشگیری و درمان مشکلات روحی یا رفتاری

یکی دیگر از حوزه‌هایی که در روانشناسی کودک مورد توجه قرار می‌گیرد، مشکلات روحی و رفتاری در کودکان است. با توجه به اینکه کودکان درک صحیحی از هیجانات خود ندارند و از طرفی در ابراز هیجانات خود نیز مشکل دارند، بروز مشکلات رفتاری در آن‌ها بسیار شایع است. در صورتی که برای درمان آن اقدام نشود ممکن است به اختلالات روانی تبدیل شوند که پیامدهای منفی آن زندگی کودک را به کلی تحت تاثیرات منفی خود قرار می‌دهد.