انتشارات مهرسا

بیش فعالی یا شیطنت و بازیگوشی : بیش فعالی یا شیطنت و بازیگوشی : برای بسیاری از والدین فعال بودن زیاد کودک و خستگی‌ناپذیری او در بازی، بالا و پایین پریدن و شیطنت، این سوال را پیش می‌آورد که آیا ممکن است این کودک بیش فعال باشد؟

چه تفاوتی بین شیطنت و بازیگوشی کودک و بیش فعالی به معنای اختلال وجود دارد؟

بیش فعالی اختلالی است که به عنوان یکی ار شایع‌ترین دلایل ارجاع کودکان پیش دبستانی و دبستانی یه کلینیک‌های روانشناسی شناخته شده است. تخمین زده می‌شود که حدود پنج درصد از جمعیت کودکان مدرسه‌رو دارای این اختلال باشند و شیوع آن در پسران ۳ تا ۵ برابر بیشتر از دختران است. در اوایل و اواسط قرن بیستم مشکلات بیش فعالی و بی توجهی را به آسیب مغزی نسبت می‌دادند ولی امروزه محققان با بهره‌گیری از فنون تصویربرداری پیشرفته، به این نتیجه رسیده‌اند که اختلال بیش فعالی مانند ناتوانی‌های یادگیری به احتمال زیاد، ناشی از اختلال عصب شناختی است تا آسیب‌ واقعی مغز.

شواهد نشان می‌دهد که وراثت نقش بسیار نیرومندی در پدید آمدن اختلالات عصب شناسی ایفا می‌کند. عوامل پزشکی از قبیل مشکلات حین زایمان یا کم وزنی هنگام تولد نیز در ایجاد اختلال موثرند.

تشخیص قطعی بیش فعالی در سنین مدرسه صورت می‌گیرد و ارزیابی و تشخیص در حیطه کاری متخصصان روانشناس و روانپزشک است. باید توجه داشت به صرف اینکه کودک انرژی زیادی دارد و دائما متقاضی بازی‌های متنوع است و یا می‌پرد، می‌دود و وول می‌خورد، نباید برچسب بیش فعالی به او زده شود.

برای تشخیص اولیه و ساده بیش فعالی از بازیگوشی و شیطنت به موارد زیر توجه کنید:

شکایت مادرانه: کودکم دائما راه می‌رود، از روی مبل می‌پرد، یک جا نمی‌نشیند یا می‌دود، اصلا یک لحظه آرام نیست.

کلید تشخیصی: اگر مادر به دلخواه کودک با او بازی کند مثلا ماشین بازی یا خمیربازی، آیا کودک جذب بازی می‌شود؟ در صورتی که هدفمند بازی را دنبال کند بیش فعال نیست.

شکایت مادرانه: اصلا به حرفم گوش نمی‌دهد، وقتی با او حرف می‌زنم حواسش جای دیگر است.

کلید تشخیصی: آیا مادر زیاد حرف می‌زند؟ دستور می‌دهد یا نصیحت می‌کند؟ اگر معلم کودک یا دیگر نزدیکان چنین شکایتی از کودک ندارند، بیش فعال نیست.

شکایت مادرانه: کودکم دائم حرف می‌زند و سوال می‌پرسد، یک لحظه هم ساکت نمی‌ماند.

کلید تشخیصی: آیا سوالات و حرف‌هایش بهم ربط دارد و در مورد یک موضوع کنجکاوی می‌کند یا دائما از این شاخه به آن شاخه می‌پرد و پراکنده‌گویی می‌کند؟ در صورتی که ارتباطی بین صحبت‌ها وجود دارد، کودک بیش فعال نیست.

شکایت مادرانه: کودکم می‌خواهد همه کارها را با هم انجام دهد و هم‌زمان فعالیت‌های زیادی را برای خودش جور می‌کند، همه اسباب‌ بازی‌ها را به هم می‌ریزد.

کلید تشخیصی: آیا کاری را که شروع کرده، تمام می‌کند؟ توجه داشته باشید ممکن است از نظر شما فعالیت کودک به هم ربطی نداشته باشد ولی اگر از خودش بپرسید به نوعی به هم مربوط است.

شکایت مادرانه: کودکم بسیار بی‌توجه و بی‌مسئولیت است، همه وسایلش را خودم جمع و مرتب می‌کنم. دائما همه چیز را جا می‌گذارد یا گم می کند

کلید تشخیصی: اگر کودک فقط در حضور مادر اینگونه حواس پرت و بی‌مسئولیت رفتار می‌کند، احتمالا بدلیل سرویس دهی بیش از حد مادر یا عدم آموزش استقلال و مسئولیت پذیری به کودک است

شکایت مادرانه: کودکم هیچ دوستی ندارد. نمی‌تواند با همسالانش بازی کند. اصلا با بچه‌های دیگر سازگاری ندارد و در مدرسه و پارک اکثرا تنهاست.

کلید تشخیصی: در صورتیکه عدم سازگاری با همسالان تنها شکایت مادر باشد و هیچیک از شکایات فوق در مورد کودک صدق نکند احتمالا مهارت های اجتماعی و ارتباطی کودک ضعیف است و مشکل بیش فعالی نیست.

در بسیاری از مواردنقص در مهارت‌های فرزندپروری مادر، تغییر سبک زندگی (سکونت در آپارتمان‌ها و محدود شدن فضای بازی کودکان) تغییر سطح انتظارات والدین و اولویت قائل شدن برای فعالیت‌های آموزشگاهی (کلاس زبان انگلیسی، فعالیت‌های هنری و …) که همگی مستلزم نشستن و آرام ماندن است، باعث افزایش برچسب‌های بیش فعالی شده است. باید به این نکته توجه داشت که بیش فعالی اختلالی مادام‌العمر است و منظور از درمان برنامه‌ریزی‌های بلند مدت برای آموزش‌ ویژه و توانمند کردن کودک در مدیریت توجه و رفتارش است.

برای توانمند سازی کودک و بهبود یادگیری و سازگاریش، لازمست به طور مستمر آموزش‌هایی جهت مدیریت رفتار و توجهش دریافت کند. محرک‌های مزاحم در زمان آموزش به حداقل کاهش یابد. تکالیف به قطعات کوچک تقسیم شود و بسته به دامنه توجه کودک انجام پذیرد. امروزه برنامه‌های خود مدیریتی که در آن کودک یاد می‌گیرد رفتار و توجهش را مدیریت کند بسیار پر طرفدار است. در این برنامه‌ها با استفاده از تقویت کننده‌ها به شکل تحسین و پاداش‌های محسوس به شکل‌دهی رفتار مطلوب می‌پردازند.