انتشارات مهرسا

وقتی ما کلمه اعتیاد رو می شنویم ناخودآگاه مواد مخدر و افرادی که معتاد هستند و وضعیت مناسبی ندارند به فکرمون میاد. اما جالبه بدونید که اعتیاد فقط محدود به مصرف مواد مخدر نیست! ما نوع دیگه ای از اعتیاد هم داریم که شامل اعتیاد های رفتاری میشن و چون نشانه ها و شرایطی مثل اعتیاد به مواد مخدر رو ندارد و جزئی از رفتار های روزمره ما محسوب میشن، معمولا نادیده می گیریمشون. همراه ما باشید تا به بررسی این رفتار های اعتیادی و پیامد هاشون بپردازیم.

اعتیاد رفتاری چیست؟

اعتیاد رفتاری شامل رفتار هایی هستند که ما از انجام دادنشون احساس خوبی می کنیم، از اون رفتار ها برای تحمل و کم کردن اضطراب و استرس استفاده می کنیم و نمی تونیم کنترلشون کنیم و حتی اگه باعث آسیب به خودمون و دیگران بشه، نمی تونیم کنار بگذاریمشون. در واقع این رفتار ها تبدیل به یک عادت در زندگی ما میشن و انجام این رفتارها با اینکه برای ما احساس خوب و لذت بخشی داره، اما به صورت یک اجبار در زندگی مون دراومده و شبیه به اعتیاد مصرف کنندگان مواد مخدر شده که برای حال خوب، مواد مخدر مصرف می کنند.

این رفتار ها می تونند از سن پایین شروع شوند و تا بزرگسالی ادامه پیدا کنند و زندگی ما رو دچار مشکل کنند. از جمله این رفتار های اعتیاد گونه می تونیم به اعتیاد به غذا خوردن، اعتیاد به اینترنت و اعتیاد به بازی های کامپیوتری اشاره کنیم. رفتار های اعتیادی علامت هایی هستند که به ما نشون میدن، فردی که گرفتار این رفتار هاست، داره تلاش می کنه تا از احساسات ناراحت کننده و ناخوشایندی که داره فرار کنه یا با این رفتار های اعتیادی می خواد با مشکلات زندگی کنار بیاد.

چرا اعتیاد رفتاری مشکل سازه؟

خیلی از افرادی که به این رفتار ها اعتیاد دارند، در واقع چون نمی تونند مشکلات رو مدیریت کنند و هیجاناتشون رو کنترل کنند و می خواهند از اون فرار کنند، به این رفتار های اعتیادی روی میارند. به همین خاطر می تونیم بگیم که این رفتارها به دلیل مشکلات حل نشده روانی و بین فردی افراد به وجود اومده اند.
انجام این رفتارها با اینکه در لحظه حال ما رو خوب می کنند، اما بعدش برای ما اضطراب و افسردگی، مشکل در روابط اجتماعی، مشکلات عاطفی و حتی مشکلات تحصیلی مثل نمره پایین گرفتن یا قبول نشدن در درس یا بی علاقگی برای انجام تکالیفمون رو به دنبال دارند. زمانی که ما وقت زیادی رو با اینترنت و بازی های کامپیوتری می گذرونیم، در واقع وظایف دیگه مون رو انجام نمی دهیم و دچار نگرانی، اصطراب و عذاب وجدان میشیم. هم چنین چون درگیر این فعالیت ها هستیم، کم کم از دیگران، خانواده و دوستان دور میشیم.
یکی دیگه از رفتارهایی که زیاده روی در اون می تونه باعث ابتلا به اعتیاد رفتاری بشه، پرخوری هست. اگه ما دچار رفتاری مثل پرخوری باشیم، این رفتار می تونه باعث چاقی و اضافه وزن در ما بشه و ما رو به خاطر وضعیت جسمانی و ظاهری مون دچار احساس افسردگی کنه. از این نوع رفتار هایی که به خوردن مربوط هستند می تونیم اشاره کنیم به مواردی که بعضی ها عادت دارند حتما بعد از غذا شیرینی بخورند یا عادت دارند با غذاشون حتما نوشابه بخورند. همون طور که گفتیم این رفتارها شبیه رفتار اعتیاد به مواد مخدر است و برای ما مشکل زاست. حتی تحقیقاتی نشون داده که اعتیاد رفتاری مثل اعتیاد به مواد مخدر کارکرد مغز رو دچار مشکل می کنه.

نشانه های اعتیاد رفتاری

علامت هایی که نشون دهنده یک رفتار اعتیاد گونه هستند، شامل:

داشتن مشغولیت ذهنی برای انجام اون کار

احساس اجبار برای انجام اون رفتار

انجام رفتارهای اعتیادی باعث میشه که از جنبه های دیگه زندگی دور بشیم

میزان انجام رفتار اعتیادی به مرور زمان بیشتر میشه

ناتوانی در انجام ندادن اون کار

با انجام ندادن اون کار دچار نشانه های افسردگی و اضطراب می شویم

انواع اعتیاد رفتاری

هر رفتاری که تعریف اعتیاد رفتاری برای اون صدق کنه و نشانه های اعتیاد رفتاری رو داشته باشه، جزء رفتارهای اعتیاد گونه محسوب میشه. اما برخی از این رفتارها مهم تر و در بین افراد شایع تر هستند که در ادامه به بررسی اون ها می پردازیم.
اعتیاد به خوردن

شاید عجیب به نظر بیاد که میشه به غذا و غذا خوردن هم معتاد بود. اما تحقیقاتی که جدیدا انجام شدند نشان می دهند که واکنش مغز بعضی افراد به غذاها مثل واکنش به مواد اعتیاد آور است. مخصوصا غذاهایی که شکر، چربی و نمک دارند. خوردن این غذاها می تونه به یک عادت تبدیل بشه و واکنشی که مغز فرد به این غذاها نشون میده، مثل واکنشی است که به مواد مخدر نشون میده. فردی که دچار اعتیاد به خوردن است، بیشتر می خوره و کمتر احساس سیری می کنه. این افراد نمی تونند رفتار خودشون رو به راحتی تغییر بدهند، حتی با اینکه بارها تلاش کرده اند که این رفتار رو عوض کنند. بنابراین به یک روش درمانی مناسب و موثر احتیاج دارند.

نشانه های رفتار اعتیاد به خوردن چه هستند؟

خوردن در زمانی که فرد احساس گرسنگی نداره

خروج مداوم از خونه برای خریدن مواد غذایی خاص

اگه اون غذا رو مصرف نکنه، احساس نگرانی می کنه

این خوردن زیاد باعث بیماری فرد میشه فرد بعد از مصرف غذایی خاص دچار حالات افسردگی، استرس و احساس گناه میشه

اعتیاد به بازی های کامپیوتری

بازی های کامپیوتری متنوعی که وجود دارند قطعا می تونند افراد خیلی زیادی رو جذب خودشون کنند. بازی کردن عیبی نداره و به عنوان یکی از راه های گذروندن اوقات فراغت خیلی لذت بخشه. اما همین بازی کردن می تونه جنبه اعتیادی به خودش بگیره. زمانی که افراد برای فرار از مشکلات در زندگی و روابطشون با دیگران در دنیای واقعی، به دنیای بازی ها می روند و در اون جا احساس خوبی دارند و زمان زیادی رو صرف بازی های کامپیوتری می کنند، از کارهای دیگه غافل می شوند و اعتیاد به بازی های کامپیوتری شکل می گیره.

اما چرا به بازی های کامپیوتری معتاد می شیم؟ چون در محیط بازی کنترل محیط دست ماست و این احساس خوبی به ما میده. خیلی از کارهایی که نمی تونیم در دنیای واقعی انجام بدیم رو می تونیم در بازی ها انجام بدیم. البته یکی از مواردی که در این رابطه باید بهش توجه بشه، بحث پرخاشگری و خشونت موجود در برخی بازی هاست که می تونه اثرات آسیب زایی به همراه داشته باشه. بازی های کامپیوتری مخصوصا در سنین نوجوانی وسیله ای برای تخلیه هیجان هستند و برای همین فرد رو به سمت خودشون می کشند. بازی های کامپیوتری برای نوجوان یک محیط پاداش دهنده هستند و این فرآیندِ تشویقی در اعتیاد نوجوانان به بازی کردن موثر است.

چرا اعتیاد به بازی های کامپیوتری بده؟

با مواردی که گفته شد به نظر میاد که بازی های کامپیوتری جذابیت زیادی دارد. پس چرا بازی کردن زیاد مشکل محسوب میشه؟ دلیل اول اینکه بازی کردن زیاد به جسم ما آسیب می زنه. اثرات منفی مثل کم شدن بینایی، سردرد، درد گردن و کمر، چاقی و... از جمله تاثیرات منفی اعتیاد به بازی های کامپیوتری هستند. دلیل دوم اینکه وقتی ما درگیر این بازی ها می شویم، الگوی زندگی مون عوض میشه، ساعت های کار و تفریحمون بهم می ریزه، ترجیح می دهیم کاری نکنیم، مدرسه نریم و به جای اون فقط بازی کنیم. دلیل دیگه مربوط به بحث پرخاشگری در برخی بازی هاست که روی نوجوانان تاثیر می گذاره و ممکنه فرد در دنیای بیرون هم اون پرخاشگری ها رو از خودش نشون بده. یک دلیل دیگه اینکه بازی بیش از اندازه باعث میشه که خلاقیت و مهارت حل مسئله در ما کم بشه. چون در بازی ها راه حل ها از قبل تعیین شده اند و ما طبق همون روش ها بازی می کنیم. و خب معلومه که وقتی ما بیش از اندازه وقتمون رو صرف بازی های کامپیوتری می کنیم، نمی تونیم وقتی برای درس هامون بگذاریم و در تحصیل هم دچار مشکل و افت می شویم.

اعتیاد به اینترنت

فضای مجازی این روزها قطعا یکی از مواردیه که همه ما رو می تونه ساعت ها به خودش مشغول کنه. برای بعضی هامون سر زدن به اینترنت و گشتن در اون تبدیل شده به یکی از عادت های زندگی و برای بعضی دیگه استفاده از اینترنت جنبه کاری داره و برای کارشون باید ساعت های زیادی از اینترنت استفاده کنند. خب این ها کاملا طبیعیه. اما عده ای هم هستند که به استفاده از اینترنت اعتیاد دارند و این قدر زیاد به اون وابسته هستند که این مسئله بر سلامتی و تحصیلات و زندگی شون اثر منفی گذاشته. البته همون طور که گفته شد همه مون از اینترنت استفاده می کنیم. پس تفاوت کسی که به اینترنت اعتیاد داره و دیگران در چیه؟
زمانی می تونیم بگیم کسی به اینترنت اعتیاد داره که زمان زیادی رو صرف چیزهای غیرضروری در اینترنت می کنه (استفاده برای مدرسه، کار یا تحقیق جزء استفاده های ضروری هستند) و با این کار از مسئولیت ها و مشکلات خودش در دنیای واقعی فرار می کنه و با این کار مشکلات بیشتری رو برای خودش به وجود میاره.
اعتیاد به اینترنت چه ویژگی هایی داره؟

وقتی فرد درگیر اینترنت میشه، زمان رو از دست میده.

اگه فرد زمان زیادی رو در اینترنت صرف کنه، بعدش احساس گناه می کنه.

توجیه های غیرمنطقی برای استفاده زیاد از اینترنت میاره.

علاقه ای به انجام کارهای دیگه نداره.

فقط زمانی که از اینترنت استفاده می کنه احساس شادی و آرامش داره.

اگه در اینترنت نباشه، خلق منفی پیدا می کنه.

به دلیل این رفتار اعتیادی فعالیت های فیزیکی و غذا خوردنش دچار مشکل میشه.

امکان داره به سردرد، گردن درد و کمر در دچار بشه.

نمی تونه به راحتی این اعتیاد رفتاری رو کنار بگذاره.

ساعات کمتری رو صرف درس خوندن می کنه و در مدرسه دچار مشکل میشه.

اغلب غذا رو جلوی کامپیوتر صرف می کنه یا اصلا غذا نمی خوره.

با اینکه باید صبح زود بیدار شود، اما تا دیروقت از اینترنت استفاده می کنه.

درمان اعتیاد رفتاری

با توجه به علامت ها و مشکلاتی که این رفتارهای اعتیاد گونه برای ما درست می کنند، لازمه که حتما به دنبال راهی برای درمان اعتیاد رفتاری باشیم. هرکدوم از رفتار های اعتیادی با توجه به خصوصیاتی که دارند، می تونند درمان مخصوص به خودشون رو داشته باشند. این درمان ها باید زیر نظر متخصص مربوطه باشند و می تونند شامل درمان فردی، شرکت در گروه های درمانی، روش های مراقبه و تکنیک های آرام بخش و استفاده از تکنیک های ذهن آگاهی باشند.