انتشارات مهرسا

علی تو مدرسه اغلب ساکته و توی خودشه، احساس بی ارزش بودن می کنه، خودش رو دوست نداره و دوست داره جای کس دیگه ای باشه و اغلب اوقات ناراحت و یا خیلی بی قراره. باران خیلی نمی تونه با همکلاسی هاش جور شه، وقتی ازش نظر می خوان نمی تونه نظرش رو بگه و نمی تونه تصمیم بگیره، اغلب با نظر بقیه موافقت می کنه و کاری رو که بهش بگن انجام میده و توی کارهایی که خلاقیت لازم داره خیلی ضعیفه. این مشکلات در دانش آموزانی دیده می شود که والدین آنها از سبک های فرزند پروری اشتباهی استفاده کرده اند. ما در این مقاله به بررسی یکی از رایج ترین سبک های فرزند پروری، یعنی ورزند پروری مستبدانه می پردازیم. با ما تا پایان مقاله همراه باشید

به این حالت ها توجه کنید. تا حالا توی فرزندان یا نوجوانان اون ها رو دیدید؟ این حالت ها چی هستند؟ آیا وجود چنین حالت هایی در فرزندان به روش تربیتی والدین اون ها ربطی داره؟ به وجود اومدن این حالت ها می تونه دلایل زیادی داشته باشه؛ از داشتن اختلال افسردگی و اضطراب تا نداشتن مهارت های کافی و... اما یک دلیل مهم می تونه سبک های فرزند پروری باشه که ما با اون بزرگ می شیم. والدین با سبک فرزند پروری می تونند تغییرات زیادی رو در فرزندان خود ایجاد کنند. استفاده از روش های تربیتی نادرست از سوی والدین در تربیت فرزندان باعث بروز ناسازگاری و توانمندی های کم در نوجوانان می شود.

سبک های فرزند پروری چیست؟

منظور از سبک فرزند پروری اینه که والدین ما چطوری با ما ارتباط برقرار می کنند، چقدر با ما صمیمی و به ما نزدیک هستند، چه دیدی نسبت به فرزندانشون دارند، چطور با ما برخورد می کنند، چطور فرزندان رو تنبیه یا تشویق می کنند، چطور قوانین در خانواده وضع میشه و چقدر به اون ها عمل میشه و... سبک های فرزند پروری به 3 دسته تقسیم میشن که یکی از اون ها که باعث حالت های بالا میشه، سبک مستبدانه یا سختگیرانه است. ما در مقاله های سبک فرزند پروری سهل گیرانه و سبک فرزند پروری مقتدرانه درباره این دو روش براتون نوشتیم و در ادامه به بررسی سبک مستبدانه و خصوصیات فرزندان چنین والدینی می پردازیم و در پایان راهکارهایی رو برای بهبود روش تربیت فرزندان به شما خواهیم گفت. پس تا پایان با ما همراه باشید.

سبک فرزند پروری مستبدانه یا سخت گیرانه

والدین دارای سبک فرزند پروری مستبدانه پافشاری زیادی بر انضباط دارند، قوانین سخت گیرانه ای وضع می کنند، کنترل زیادی بر فرزندان اعمال می کنند، اهمیتی به احساسات فرزندشون نمیدن و صمیمیت کمتری با فرزند خودشون دارند. این پدر و مادرها فکر می کنند که فرزندان باید از همه قوانین خانه بی چون و چرا اطاعت کنند و این در حالیه که درباره علت اینکه چرا فرزندان باید این کارها رو انجام بدن یا ندن، خیلی توضیح منطقی به اون ها نمیدن. اگه ازشون توضیح بخواهید، به شما جواب میدن "چون من میگم". تمرکز والدین دارای سبک مستبدانه بیشتر بر اطاعت کردنه و معمولا به فرزندان اجازه نمیدن وارد بحث ها و چالش ها و روش حل مشکل بشن و در عوض بیشتر قوانین رو خودشون وضع می کنند. روش مقابله این پدر و مادرها در برابر اشتباهات فرزندان تنیبه و سرزنش اون هاست.

خصوصیات فرزندان خانواده های سخت گیر

کودکانی که در خانواده ای با سبک مستبدانه تربیت میشونن خصوصیات خاصی دارند که در ابتدای مقاله هم به برخی از اون ها اشاره کردیم و حالا می خواهیم به بررسی ریشه و دلایل این خصوصیات شخصیتی بپردازیم. توضیحات زیر به صورت خیلی خلاصه بیان شده اند. در صورتی که تمایل دارید درباره هر کدوم از این حالت های شخصیتی بیشتر مطالعه کنید، می تونید با استفاده از لینک های انتهای هر عنوان، مطالب بیشتری رو یاد بگیرید که همگی توسط روانشناسان موسسه آموزشی بارسا تهیه شده اند:

1. گوشه گیری و انزوا طلبی: آدم های انزوا طلب معمولا گوشه گیر و کمرو هستند. این دسته از نوجوانان ترجیح میدن تنها باشند و در محیط مدرسه یا محیط های دیگه از ورود به جمع ها خودداری می کنند. نوجوانان انزوا طلب دوست دارند تنهایی کار کنند و در کارهای جمعی شرکت نمی کنند یا اگه شرکت کنند، کمترین مشارکت رو با بقیه دارند. اغلبِ اطرافیان، اون ها رو به عنوان افراد خجالتی می شناسند. (البته اگه دوست دارید درباره خصوصیات افراد خجالتی و راه های غلبه بر خجالتی بودن بیشتر بدونید، مقاله خجالت و کمرویی رو مطالعه کنید.)

2. کمبود اعتماد به نفس : مثلا مواقعی رو در نظر بگیرید که معلم سوالی می پرسه و شما با اینکه جواب رو می دونید، دستتون رو نمی برید بالا که پاسخ بدید. دانش آموزانی که اعتماد به نفس کمی دارند، معمولا فکرهاشون رو به کسی نمیگن، توی جمع کم حرف می زنند، احساس خوبی نسبت به خودشون ندارند، داوطلب انجام کاری نمیشن چون فکر می کنند نمی تونند اون کار رو به درستی انجام بدن، توی گروه های همکلاسی هاشون انتخاب نمیشن، به راحتی دستور دیگران رو انجام میدن، دیگران رو سرزنش می کنند و ... معمولا فرزندان تربیت شده در خانواده های مستبد اعتماد به نفس کمتری نسبت به سایرین دارند. (بازهم پیشنهاد می کنیم اگه تمایل دارید درباره اهمیت اعتماد به نفس در پیشرفت تحصیلی بدونید، مقاله اعتماد به نفس دانش آموزان رو مطالعه کنید.)

3. پرخاشگری : نوجوانان و جوانان پرخاشگر زود با دوست یا همکلاسی شون جنگ و دعوا می کنند. عصبانی شدن تنها راهیه که افراد پرخاشگر بلدند تا از احساسات ناراحتی خودشون دوری کنند. اون ها وقتی پذیرفته نمیشوند، احساساتشون رو بیرون می ریزند و گاهی اوقات احساس خشم اون ها باعث رفتارهای تهاجمی و حمله کردن به دیگران میشه. سرکشی و قانون شکنی برای این نوجوانان کاملا طبیعیه و چون آسیب پذیرتر هستند، ممکنه شروع به قانون شکنی کنند. دانش آموزان پرخاشگر برخلاف درخواست های والدین و معلم هاشون عمل می کنند و با اون ها لجبازی می کنند و درگیر میشن. این رفتارها شامل یواشکی از خانه رفتن، سیگار کشیدن و در برخی موارد تجربه مواد مخدراست.

4. پنهان کاری و دروغگویی : برای مثال این دسته از دانش آموزان اگه نمره خوبی نگیرند، به پدر و مادرشون چیزی نمیگن یا دروغ میگن. پنهان کاری و دروغگویی هم حاصل سبک فرزند پروری مستبدانه ست. هنگامی که والدین سخت گیری های بیش از حدی نسبت به فرزندان داشته باشند، فرزندان به تدریج به پنهان کاری یا دروغگویی رو میارن و ترجیح میدن بعضی مسائل رو به پدر و مادر نگن یا اینکه به اون ها دروغ بگن.

5. افسردگی : افراد افسرده عصبی و بدخلق هستند، مدام از خودشون و کارهاشون ایراد می گیرند و انتقاد می کنند، ناامید هستند و قبل از شروع هر کاری معتقدند که در کارها شکست می خورند، به چیزی علاقه ندارند، فیلم و کتاب هایی رو که قبلا دوست داشتند دیگه دوست ندارند، از زندگی شون لذت نمی برند، وزنشون توی یه مدت کوتاه خیلی کم یا خیلی زیاد میشه، شب ها نمی تونند بخوابند و روزها چرت می زنند، کارهاشون رو خیلی آهسته و کند انجام میدن و... (اگه احساس می کنید اخیرا به افسردگی دچار شدید یا یکی از دوستانتون همچین نشونه هایی رو داره، حتما مقاله افسردگی رو که در موسسه آموزشی بارسا تهیه شده مطالعه کنید تا از عواقب افسردگی و راه های غلبه بر اون آگاه بشید.)

6. فقدان خلاقیت : نوجوانانی که خلاقیت ندارند همیشه از یک راه برای حل مسئله استفاده می کنند و به بقیه راه ها فکر نمی کنند. اگه از این دسته از نوجوانان بخواهیم کاری رو براساس قدرت خلاقیت خودشون انجام بدن، مهارت زیادی نشون نمیدن و نمی دونند باید چیکار کنند. برای مثال اگه از کودکانی که خلاقیت زیادی ندارند بخواهیم یه نقاشی به دلخواه خودشون و با استفاده از خلاقیت و ذهنشون بکشند، نمی دونند چی باید بکشند.

7. اضطراب : نشانه های اضطراب شامل ترس، بی قراری، ناخن جوییدن ، نرفتن به مدرسه، توی دردسر افتادن در مدرسه، کابوس دیدن، شکایت از درد معده یا سردرد و... میشه. البته باید بدونید اضطراب با استرس تفاوت داره. (برای مطالعه بیشتر، مقاله تفاوت اضطراب و استرس و ترس رو که در واحد روانشناسی موسسه آموزشی بارسا تهیه شده مطالعه کنید.) کودکان و نوجوانانی که تحت شرایط مستبدانه تربیت میشن، اضطراب بیشتری دارند که باید سعی کنند با آگاهی درباره روش های غلبه بر اضطراب و انجام تمرینات مناسب اضطراب خودشون رو کاهش بدن.

8. فقدان کنجکاوی : برای نوجوانان تربیت شده با سبک مستبدانه مهم نیست که چرا این اتفاق افتاده و یا چرا باید این کار رو انجام بدن. در نتیجه سوالی در این زمینه ها نمی پرسند و کنجکاوی نمی کنند. چرا که از کودکی بر اثر روش تربیتی والدین آموخته اند که باید بدون چون و چرا از قوانین تبعیت کنند.

9. ضعف در تصمیم گیری : این افراد اصولا نمی تونند خودشون تصمیم بگیرند و معمولا با تصمیم دیگران موافقت می کنند یا از دیگران می پرسند که چیکار کنند.

10. مهارت های اجتماعی ضعیف : نوجوانان و جوانانی که با سبک فرزند پروری مستبدانه بزرگ شده اند معمولا مهارت های اجتماعی ضعیفی دارند، در ارتباط با دیگران مضطرب و یا حتی دست و پا چلفتی به نظر میان. شروع کننده یه ارتباط با دیگران نیستند، معمولا بقیه سر صحبت رو با اون ها باز می کنند، سعی می کنند بقیه رو از خودشون راضی نگه دارند (حتی اگه خودشون ناراضی باشند)، دنباله روی دیگران هستند و نقاط منفی خودشون رو خیلی بزرگ می بینند.

آثار سبک فرزند پروری مستبدانه

به طور کلی در خانواده هایی با والدین سختگیر ، قوانین سختگیرانه ای در خانه و بین اعضای خانواده حاکمه و تصمیم گیری صرف با والدین هست، ارتباط کلامی و عاطفی کمی بین فرزندان و والدین مشاهده میشه و فرزندان در چنین خانواده هایی استقلال ندارند. اعضای خانواده هایی با سبک فرزند پروری مستبدانه با اینکه در منزل هستند با هم حرف نمی زنند و هرکس به تنهایی کار خودش رو انجام میده و به علت نارضایتی فرزندان از فضای منزل، همواره غم و سکون در خانواده دیده میشه. فرزندان از ارتباطات اجتماعی پرهیز می کنند و برای تصمیم گیری در کارها به والدین خود متکی هستند. معمولا در این خانواده ها پسران نسبت به دختران مشکلات بیشتری دارند و بیشتر پرخاشگری می کنند. همون طور که گفتیم پنهان کاری و دروغگویی بین اعضای خانواده وجود داره، احتمال وابستگی فرزندان به افرادی خارج از محیط خانواده وجود داره که می تونه خطرناک باشه، احتمال اینکه فرزندان به اعتیاد روی بیارن وجود داره و هم چنین احتمال داره والدین با سبک فرزند پروری مستبدانه باعث به وجود اومدن وسواس در فرزندان خودشون بشن.

بهبود سبک فرزند پروری

حالا که با ایرادهای سبک فرزند پروری مستبدانه آشنا شدید، راهکارهایی رو برای بهبود سبک فرزند پروری بیان می کنیم تا بتونید در روش تربیتی فرزندانتون از اون ها استفاده کنید. همچنین می تونید نظرات، تجربیات و سوالاتتون درباره روش تربیتی فرزندان رو در قسمت نظرات بیان کنید.

حتما زمانی رو به تعامل درست و مثبت با فرزند خودمون در هر سنی که هست، اختصاص بدیم.

در مورد مشکلاتی که فرزندمون داره و یا به وجود میاره باهاش صحبت کنیم و دلایلش رو بپرسیم.

وقتی فرزندمون با ما صحبت می کنه، شنونده خوبی براش باشیم. اگه مشکلی رو مطرح می کنه، باهاش همدلی کنیم و تحقیر یا سرزنشش نکنیم.

برای قوانینی که وضع می کنیم به فرزندان توضیح بدیم و خودمون هم اون ها رو اجرا کنیم.

کمتر از روش های تنبیهی استفاده کنیم و در عوض از روش های تشویقی به صورت مناسب و به جا استفاده کنیم.