انتشارات مهرسا

تا حالا به یه مشکل که باهاش سروکار دارید فکر کردید؟ تا حالا شده تو مدرسه یا رابطه با دوستان به مشکل بربخورید و ندونید باید چیکار کنید؟ روش صحیح حل مشکل رو می دونید؟ مشکلاتی که برای ما پیش میاد حتما نباید خیلی بزرگ و خاص باشه. مثل مسائلی که بالا گفتیم پس در واقع ما روزانه درگیر مسائل کوچک و بزرگی می شویم که برای موفقیت در زندگی، لازمه روش حل مشکل رو یاد بگیریم و این مسائل و مشکلات رو باید با بهترین شیوه حل کنیم، برای رسیدن به راه حل درست ، ما نیاز به یادگیری مهارت حل مسئله داریم که کسی با اون متولد نمیشه و باید براش آموزش ببینه و وقت بگذاره.

چرا مهارت حل مشکل لازم است؟

اصلا چه لزومی داره که ما روش حل مشکل رو آموزش ببینیم؟ حتما برای همه تون پیش اومده که وقتی به مشکل برمی خورید دچار اضطراب میشید، ذهنتون درگیر میشه و خوابتون نمی بره، یا وقتی خوابتون می بره، خواب یا کابوسی در زمینه همون مشکل می بینید، یا ممکنه دچار خشم بشید و پرخاش کنید. مثلا وقتی با گوشی دارید با کسی حرف می زنید و باهاش دعوا می کنید، یهو گوشیتون رو پرت می کنید. اغلب ما زمانی که نمی تونیم مشکل مون رو حل کنیم احساس ناراحتی می کنیم و افسرده می شیم. اینکه مهارت کافی برای حل مشکل رو نداریم و نمی تونیم مسائل رو درست حل کنیم و باهاشون رو به رو بشیم، باعث میشه که در ارتباط با سایر افراد هم دچار مشکل بشیم. پس برای اینکه دچار این حالت ها نشیم و بتونیم عملکرد بهتری داشته باشیم و با دیگران ارتباط بهتری برقرار کنیم، بهتره با مهارت حل مشکل آشنا بشیم تا بتونیم مشکلات رو با بهترین روش ممکن حل کنیم.

مراحل حل مشکل

هر چه ما بتونیم مشکلات مون رو به روش درست تری آنالیز و بررسی کنیم، به پیدا کردن بهترین راه حل نزدیک تر شده ایم. بنابراین بیایید فرآیند علمی مهارت حل مشکل رو ببینیم. فرآیند علمی حل مشکل 6 مرحله داره:

1- پذیرش مسئله

اول از همه ما باید بپذیریم که مشکل داریم و از رو به رو شدن با مشکلات فرار نکنیم. بسیاری از افراد وقتی با یک مسئله یا چالش روبه رو میشن، ممکنه انکارش کنند و با این کار باعث بشن که یک مشکل ساده و قابل حل ، با مرور زمان پیچیده و سخت بشه.
2- تعریف مشکل

در این مرحله باید مشکل رو بشناسیم و برای خودمون تعریفش کنیم و از چند زاویه بهش نگاه کنیم. برای رسیدن به یک تعریف مشخص از مشکل به وجود اومده، می تونیم از خودمون بپرسیم که اصلا چرا این مشکل برامون پیش اومده؟ آیا کسی باعث شده این مشکل برامون پیش بیاد؟ کِی و در چه زمانی این مسئله اتفاق افتاد؟ وقتی به جواب این سوال ها برسیم، در واقع به شناخت و تعریف مشکل رسیده ایم. اگه نتونیم مشکل رو درست تعریف کنیم، نمی تونیم راه حل مناسبی براش پیدا کنیم و یا اون راه حل به درد رفع مشکل ما نمی خوره.

یادتون باشه که بعد از اینکه مشکلات و مسائل رو شناختید، باید اون ها رو اولویت بندی کنید. می دونیم که تو زندگی ممکنه افراد در یک زمان با چند مسئله یا مشکل رو به رو بشن. در این زمان باید ببینند که کدوم مسئله یا مشکل اهمیت بیشتری داره و باید در اولویت اول حل بشه. در همین زمینه باید بدونیم که بین اهمیت و ضرورت تفاوت وجود داره. ممکنه ما برای یک مسئله مهم، ضرورت چندانی قائل نشیم و حل اون رو عقب بندازیم و دنبال راه حل برای مشکل مون نباشیم. در حالی که مشکلات باید فورا مورد توجه قرار بگیرند. مثلا وقتی که تا امتحان پایان ترم چند ماهی وقت داریم و می دونیم که درس خوندن براش اهمیت داره، چون فکر می کنیم براش وقت داریم، درس خوندن رو عقب می اندازیم و زمانی که به شب قبل از امتحان می رسیم با یک مسئله سخت روبه رو میشیم.

3- نحوه پیدا کردن راه حل

یه روش برای رسیدن به راه حل مشکل اینه که از الگوریتم " بارش فکری " استفاده کنیم.

الگوریتم بارش فکری : وقتی مسائل تون رو خوب شناختید و اون ها رو برای خودتون تعریف کردید، هر راه حل و روشی که برای رفع اون ها به فکرتون می رسه رو روی یک کاغذ بنویسید. اصلا مهم نیس که راه حل ها خوب باشند یا بد، یا اصلا ممکنه به نظرتون مسخره بیان. برای رسیدن به یک راه حل مناسب برای حل مشکل می تونید از خانواده، دوستان و معلمانتون هم کمک و مشورت بگیرید. به این کار میگن " بارش فکری ".

4- انتخاب راه حل درست

لیستی رو که در مرحله قبل از راه حل هامون نوشتیم رو می خونیم و راه حل های مشکل مون رو یک به یک بررسی می کنیم. آیا اجرای این روش ها عملی هست؟ استفاده از این روش ها تا چه اندازه مشکل رو برطرف می کنه؟ راه حل هایی که عملی نیستند رو از لیست خط می زنیم. راه حل های باقی مونده رو با توجه به نتایج ممکن بررسی می کنیم. می تونیم برای بررسی راه حل هامون این سوالات رو بپرسیم:

آیا این راه حل می تونه مشکل مارو کامل حل کنه؟

کدام یک از روش های حل مشکل برای مدت زمانی بیشتری مشکل ما رو حل می کنه؟

اگه بخواهیم از این راه حل استفاده کنیم، منابع لازم برای اجرای اون رو داریم؟

آیا حل این مشکل با این راه حل پیامد منفی برای ما داره؟

5- حل مشکل با راه حل انتخاب شده

همونطور که از عنوان پیداست، در این مرحله ما راه حلی رو که از تمام جوانب سنجیدیم و انتخاب کردیم رو برای حل مشکل مون اجرا می کنیم.

6- ارزیابی نتایج

حالا که راه حل خودمون رو اجرا کردیم، باید ارزیابی انجام بشه. لازمه ببینیم که این راه حل ، تونسته مشکل ما رو حل کنه؟ شرایط ما رو از قبل بهتر کرد یا بدتر؟ اگه از یه راه دیگه استفاده می کردیم به نتیجه بهتر یا مشابه نتیجه الآن می رسیدیم؟ اگه راه حل ما به نتیجه نرسید و مشکل مون حل نشد، دوباره باید به لیست راه حل ها نگاه کنیم و یک روش جدید رو برای حل مشکل انتخاب کنیم. در این بین حتی ممکنه ما به راه حل های جدیدی برسیم که قبلا به ذهنمون نرسیده بود. مهارت حل مسئله در نگاه اول مهارت آسان و ساده ای به نظر میاد. اما یک مهارت مهم و اساسی هست که می تونه در شیوه زندگی ما اثر مهمی بگذاره. البته برای یادگیری کامل و صحیح این مهارت و استفاده کاربردی اون، باید سعی کنیم در تمام مسائل از روزمره فرآیند حل مشکل استفاده کنیم و در اون ماهر بشیم.
چرا مهارت حل مشکل من ضعیفه؟

یکی از دلایل ضعف و ناتوانی در حل مشکلات می تونه این مسئله باشه که ما اغلب دوست داریم خیلی سریع و راحت و بدون هدر دادن وقت به یک راه حل و جواب برسیم. به همین دلیل خیلی از راه حل هامون درست از آب در نمیان و مشکل ما رو حل نمی کنند. دلیل دیگه اینه که ما فکر می کنیم هر چه بیشتر دانش داشته باشیم، توانایی بالاتری در حل مشکل خواهیم داشت. اما دانشِ تنها نمی تونه ما رو در حل مشکل کمک کنه و مهارت ما در حل مسئله رو زیاد نمی کنه. بلکه باید در کنار دانشمون از تفکر انتقادی و خلاقانه برای حل مشکل و چالش های ایجاد شده کمک بگیریم. یعنی باید بتونیم کارها و روش های حل مسئله مون رو نقد کنیم و نکات منفی و مثبت اون رو پیدا کنیم. باید تفکر خلاقانه داشته باشیم تا بتونیم به روش ها و راه حل های متفاوتی فکر کنیم و با استفاده از اون ها در نهایت به راه حل مناسب برسیم.