انتشارات مهرسا

به طور کلی لازم است که نگاه ما به کودکان به این صورت باشد که آنها موجوداتی هستند که با مهارت های اجتماعی اصلاح شده، متولد نشده اند و در فرآیند رشد و تربیت شان، این مهارت ها را از والدین و مربیان یاد می گیرند. آنچه بیش از هر چیزی مهم است، اینکه بزرگ ترها به چه صورتی بتوانند رفتارهای درست را به بچه ها بیاموزند.

یکی از مهارت های رفتاری بسیار مهم که آموزش و درونی کردن آن در دوران کودکی از اهمیت خاصی برخوردار است، این است که کودکان یاد بگیرند که بعد از اینکه مرتکب خطایی شدند، عذرخواهی کنند. این رفتاری است که هیچ کودکی از بدو تولد آن را نمی داند. پس باید به درستی به کودک آموزش داده شود.چطور به فرزندمان عذرخواهی کردن را یاد بدهیم؟ شاید شما تصور کنید عذرخواهی فقط عبارتی ساده است و اگر فرزند شما در قبال کار اشتباهی که انجام داده به شما بگوید: «مرا ببخش»، واقعا به اشتباه خود پی برده است. ممکن است متعجب شوید، اما باید بدانید عذرخواهی هیچ گاه ساده نیست حتی برای بزرگسالان اما برای یک کودک سخت ترین بخش این است که بداند عذرخواهی به چه معنا است و چه لزومی دارد؟ تلاش زیادی لازم است تا شما با مهربانی و آرامش به فرزندتان عذرخواستن را بیاموزید.

از فرزندان کوچک تر شروع کنید

۱. آنها را متوجه کنید که چرا عذرخواهی لازم است؟ فرزندان کوچک تر به خصوص کودکان نوپا و در سنین قبل از دبستان، بسیار خودمحورند و به عکس العمل کودکان دیگر در برابر کاری که انجام داده اند، توجه ندارند. به کودک خود به آرامی توضیح دهید که حرفی که زده یا کاری که انجام داده به بدن، وسایل یا احساسات شخص دیگری صدمه زده است.

۲. قدم به قدم آموزش بدهید. تنها گفتن اینکه بگو «ببخشید» برای یک کودک بی معنا است، مگر اینکه بداند مفهومی که پشت این جمله است، چیست؟ در ابتدا ممکن است این طور به نظر بیاید که کودک صرفا کلمات را بعد از شما تکرار می کند، تا زمانی که خودش یاد بگیرد مستقل و بجا از آن استفاده کند. برای مثال: «من وقتی عروسکت را از تو گرفتم باعث شدم گریه کنی، متاسفم که تو را ناراحت کردم، چطور می توانم جبران کنم؟»

۳. وقتی خودتان اشتباه می کنید، از کودکتان عذرخواهی کنید. هیچ ابزار آموزشی قوی تر از این نیست که شما رفتاری را که انتظار دارید از فرزندتان ببینید، برایش شبیه سازی کنید. از کلماتی استفاده کنید که فرزندتان بفهمد شما از کاری که انجام داده اید، ناراحتید و مسوولیت آن را پذیرفته اید. جمله هایی مانند این: «من متاسفم که سرت داد کشیدم. خیلی از این کار ناراحت شدم و سعی می کنم، دیگر این کار را تکرار نکنم.»

۴. به فرزندتان کمک کنید تا اشتباهی را که انجام داده جبران کند. مانند اینکه به دوست او کمک کنید تا برج اسباب بازی که کودک شما به آن ضربه زده و خراب کرده است، دوباره درست کند. یا نقاشی را که او خط خطی اش کرده دوباره بکشد. نکته مهم این است که او بفهمد اشتباهاتی که انجام می دهد تنها با گفتن کلمه «ببخشید» اصلاح نخواهد شد.

به فرزندان بزرگ تر عذرخواهی را بیاموزید

۱. از فرزند بزرگ تر خود انتظار بیشتری در این باره داشته باشید. چون سنش بالاتر است، باید بداند مفهومی که در پس عذرخواهی وجود دارد، چیست. بنابراین، او نخواهد توانست با زیر لب گفتن یک «ببخشید»، کار را تمام کند و از آن بگذرد.

۲. به فرزند خود بیاموزید که یک عذرخواهی صحیح، باید همراه با توضیحی راجع به اشتباهی که انجام داده باشد. توصیفی مبنی بر اینکه چرا آن کار اشتباه بود و درخواستی برای بخشیده شدن. برای مثال: «من متاسفم که از کیف شما پول برداشتم. من باید اول از شما اجازه می گرفتم و برای شما احترام قائل می شدم. امیدوارم که من را ببخشید.»

۳. از پافشاری بر عذرخواهی کودک اجتناب کنید. متاسفانه حقیقت این است که ما همیشه از کاری که انجام می دهیم متاسف و پشیمان نیستیم، فرزندانمان نیز همین طور! نتیجه چنین اصراری این خواهد بود که کودک یاد می گیرد گفتن کلمه «ببخشید» راهی برای فرار از مشکلاتی است که باعث آن شده.

۴. به دنبال روش های بالاتری از جبران کردن باشید. یاد گرفتن «عذرخواهی» به این معنی است که شما مسوولیت کاری که انجام می دهید، و عواقب آن را نیز بپذیرید. یک پنجره شکسته شده، باید تعمیر شود و هزینه اش پرداخت شود. یک گوشواره گمشده باید جایگزین شود و اگر به احساسات کسی ضربه خورده، باید از راه مناسبی جبران شود.

کودکان باید بیاموزند که کلمات هم مانند رفتارها، معنی دارند. اما این آموزش باید به صورت تدریجی و همراه با آرامش و محبت صورت گیرد. وقتی والدین در برابر کودکشان از یکدیگر به خاطر خطاهایشان، عذرخواهی کنند و این رفتار را دائما تکرار کنند، کودک هم یاد می گیرد که این گونه رفتار کند. حتی می توان برای انجام این عمل، کودک را تشویق کرد. در قدم بعدی می توان به کودک یاد داد که بعد از به کاربردن کلمه عذرخواهی، کمی هم از طرف مقابل خود دلجویی کند. مثلا اگر کودکی را هل داد، بعد از عذرخواهی او را نوازش کند و از خوراکی های خودش، به او بدهد.ممکن است برخی از کودکان وقتی خطا می کنند با گستاخی و عصبانیت رفتار کنند و به جای عذرخواهی، ژستی حق به جانب هم داشته باشند. در برابر این کودکان لازم است، تا والدین رفتاری دقیق و حساب شده داشته باشند و با بهره گیری از ترفندهای خاصی رفتار او را هدایت کنند به آن سمت و سویی که مسوولیت رفتارهایش را بپذیرد. مثلا اینکه تا وقتی که کودک آسیب دیده از این کودک، ناراحت است، باید در اتاق بمانی و بازی نکنی.