انتشارات مهرسا

اعتیاد به دلایل مختلف خطرناک است ولی ابتلا به ایدز یکی از مهم‌ترین عواقب آن است. رفتارهای مرتبط با سوء‌مصرف مواد مخدر مهم‌ترین عامل انتشار ایدز در کشور به حساب می‌آید.
طبق آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور حدود ۶۳ درصد انتقال HIV به علت استفاده از وسایل مشترک برای تزریق مواد مخدر است. از سوی دیگر جوانان و نوجوانان بیشترین گروه سنی در معرض خطر در برابر این بیماری را تشکیل می‌دهند. سوء‌ مصرف مواد و اعتیاد به دو طریق می‌تواند خطر ابتلا به ویروس HIV را در افراد افزایش دهد.
اولین و مهم‌ترین عامل ابتلای به ایدز، به‌کارگیری وسایل و تجهیزات مشترک برای مصرف مواد است. استفاده از سرنگ‌های غیر استریل هنگام تزریق موادی چون هروئین، تریاک، کوکائین که معمولاً به شیوه گروهی نیز مصرف می‌شوند، عامل عمده انتقال ویروس ایدز را تشکیل می‌دهند.طریق دیگری که مواد می‌تواند شانس ابتلای افراد به ایدز را در مصرف‌کنندگان مواد افزایش دهد، ناشی از خود رفتار مصرف مواد است نه استفاده از وسایل مشترک برای مصرف.

تحقیقات نشان داده‌اند که کلیه افرادی که انواع مختلف مواد را مصرف می‌کنند صرف نظر از نوع ماده مصرفی و شیوه مصرف آنها، بیش از سایرین در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند. الکل، کوکائین، کرک، آمفتامین‌ها مثل اکستازی و شیشه، توهم‌زاها مثل LSD, PCP همه از جمله موادی هستند که قضاوت و ادراک فرد از واقعیت را مختل می‌کنند. افرادی که تحت تأثیر مواد قرار می‌گیرند، غالباً توانایی تشخیص درست و غلط و پیش‌بینی عواقب کارهای خود را از دست می‌دهند و لذا در این زمان ممکن است درگیر رفتارهای جنسی پرخطر شوند که شانس آلوده شدن آنها به ویروس HIV را افزایش می‌دهد. پس بهتر است هرچه زود تر نسبت به ترک مواد اعتیاد آوری مثل متادون، کراک، هرویین و شیشه اقدام کنید
مواد اعتیادآور، به دلیل آن که آثار روانی خاصی در فرد ایجاد می‌کند مورد استفاده بسیاری از نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد که این می‌تواند دلیلی برای مبتلا به بیماری خطرناک HIV باشد، بنابراین با رعایت سطوح پیشگیری از اعتیاد از این بلای خانمان سوز جلوگیری نماییم.

HIV چیست؟
HIV مخفف “Human Immunodeficiency Virus” به معنی “ویروس نقص ایمنی انسان” است. ویروس، یک ذره زنده خیلی کوچک است که می‌تواند تکثیر و پخش شود اما برای زندگی نیاز به موجود زنده دیگری دارد. وقتی ویروس، سلولی را آلوده کند شروع به تکثیر در داخل آن سلول می‌کند که در نهایت منجر به آسیب آن سلول می‌شود.
انسان می‌تواند توسط فرد دیگری که به HIV مبتلا است آلوده شود و او نیز می‌تواند بقیه افراد را آلوده کند و بر این اساس HIV منتشر می‌شود. به فردی که به ویروس HIV آلوده است “HIV مثبت” اطلاق می‌شود.

سیستم ایمنی چیست؟
در بدن افراد در دوران جنینی و بعد از تولد، سلول‌ها و عوامل متعددی تکامل می‌یابند، که وظیفه مهم و تعیین کننده دفاعی در مقابل ورود عوامل عفونی و ممانعت از بروز سرطآنها را به عهده دارند. این سلول‌های دفاعی که همان گلبول‌های سفید می‌باشند. در خون در حال حرکت بوده و در بافت‌های مختلف بدن نیز حضور دارند.

چرا HIV خطرناک است؟
اگر سیستم ایمنی بدن به ویروس‌ها حمله می‌کند و آنها را می‌کشد، پس مشکل چیست؟
ویروس‌های مختلف به سلول‌ها و بافت‌های مختلفی از بدن حمله می‌کنند. برخی ویروس‌ها به پوست، برخی به دستگاه تنفسی و … حمله می‌کنند. چیزی که HIV را این چنین خطرناک کرده این است که HIV به خود سیستم ایمنی حمله می‌کند. سیستم ایمنی، گروهی از سلول‌ها هستند که بدن را در برابر انواع عفونت‌ها محافظت می‌کند و بدون آنها، توانایی بدن برای مبارزه با انواع عفونت‌ها تضعیف می‌شود. لذا وقتی ویروس HIV وارد بدن فردی شود به‌تدریج قدرت دفاعی بدن وی تضعیف می‌شود و این فرد در برابر انواع بیماری‌ها . عفونت‌ها حتی آنهایی که در حالت عادی بیماری‌زا نیستند آسیب‌پذیر می‌گردد.
این روند قابل رؤیت نیست و راهی وجود ندارد تا با نگاه کردن به افراد بگوییم که آیا به HIV مبتلا هستند یا خیر، ولی آزمایش خون می‌تواند پس از چند ماه از اولین تماس، ویروس را در خون آشکار کند. افراد آلوده به HIV ممکن است سال‌ها کاملاً سالم بمانند و حتی خودشان ندانند که آلوده هستند.

ایدز چیست؟
ایدز (AIDS) مخفف Acquired Immune Deficiency Syndrome به معنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی است.
بیماری ایدز نوعی بیماری نو پدید است که از سال ۱۳۶۰ در دنیا تشخیص داده شده و ناشی از آلودگی به ویروس HIV می‌باشد که قادر است سیستم دفاعی بدن را غیرفعال نموده و در اثر ضعف سیستم دفاعی، مبتلایان دچار عفونت‌های متعدد و گاهی سرطان می‌گردند. متأسفانه این بیماری در اکثر مواقع منجر به مرگ می‌شود.
وقتی سیستم ایمنی آسیب ببیند، نه‌تنها در برابر ویروس HIV (که در آغاز به آن صدمه زده) بلکه به نسبت به بقیه عفونت‌ها هم آسیب‌پذیر می‌شود و دیگر قادر به کشتن میکروب‌ها و ویروس‌هایی که قبلاً برایش مشکلی ایجاد نمی‌کردند، نیست و لذا با گذشت زمان، افراد آلوده به HIV بیشتر و بیشتر بیمار می‌شوند و معمولاً سال‌ها پس از آلودگی به یکی از بیماری‌های خاص، شدیداً مبتلا می‌شوند و در این زمان گفته می‌شود که آنها به ایدز مبتلا شده‌اند.
بنابراین زمانی که فرد آلوده به ویروس HIV برای اولین بار به یک بیماری جدی مبتلا شود و یا وقتی که تعداد سلول‌های ایمنی باقیمانده در بدن او از حد معینی کمتر شود، مبتلا به بیماری ایدز در نظر گرفته می‌شود. ایدز یک مرحله کاملاً جدی است که بدن، دفاع بسیار کمی در برابر انواع عفونت‌ها دارد. در واقع هر فرد آلوده به ویروس HIV، الزاماً مبتلا به ایدز نمی‌باشد اما در طول مدت آلودگی خود، می‌تواند دیگران را آلوده کند.

چه مدت طول می‌کشد تا HIV به ایدز تبدیل شود؟
بدون درمان دارویی، به‌طور متوسط طی ۱۰ سال آلودگی به ویروس HIV به سمت ایدز پیش می‌رود که البته این مدت ۱۰ سال برای فردی است که تغذیه مناسبی دارد.
اما فردی که در منطقه فقیرنشین است و به خوبی تغذیه نمی‌شود ممکن است بسیار سریع‌تر به سمت ایدز و نهایتاً مرگ پیش برود.
درمان دارویی ضد ویروس می‌تواند مدت زمان بین آلودگی با HIV و شروع ایدز را طولانی‌تر کند. داروهای جدیدی تولید شده‌اند که با مصرف آنها، فرد آلوده به HIV می‌تواند مدت زمان طولانی قبل از ایجاد ایدز زندگی کند.
اما این داروها بسیار گران قیمت و کمیاب بوده و در بسیاری از کشورهای فقیر در دسترس نیست و آلوده‌شدگان در این کشورها، سریع‌‌تر به سمت مرگ پیش می‌روند.

چرا سیستم دفاعی بدن در برابر ویروس تضعیف می‌شود؟
این ویروس قادر است سلول‌های دفاعی مانند لنفوسیت‌ها و مونوسیت‌ها را آلوده کرده و در این سلول‌ها شروع به رشد و تکثیر نماید. بنابراین تمام اعضای داخلی بدن مانند غدد لنفاوی، کبد و طحال توسط ویروس اشغال شده و به‌ تدریج سلول‌های دفاعی تخریب می‌شوند و بیماران در اثر ابتلا به بسیاری از عفونت‌هایی که در شرایط طبیعی بهبود می‌یابند از بین می‌روند.

بیماری ایدز چگونه منتقل می‌گردد؟
HIV در خون و در ترشحات جنسی فرد مبتلا و نیز شیر زن آلوده، یافت می‌شود و هنگامی منتقل می‌گردد که مقدار کافی از این ترشحات به بدن فرد دیگر برسد.

راه‌های مختلفی که فرد می‌تواند به HIV مبتلا گردد عبارتند از:

داروهای تزریقی:
افرادی که به‌صورت غیرقانونی داروی تزریقی استفاده می‌کنند، نسبت به عفونت HIV آسیب‌پذیر هستند ( مثل معتادان تزریقی، که به‌صورت مخفیانه و غیرقانونی عمل کرده و معمولاً سرنگی برای تزریق در دسترس ندارند و از سرنگ مشترک استفاده می‌کنند.)

رابطه جنسی بدون محافظت با فرد آلوده:
رابطه جنسی بدون کاندوم خطرناک است چرا که ویروسی که در ترشحات جنسی فرد آلوده وجود دارد می‌تواند به‌طور مستقیم به بدن شریک جنسی‌اش منتقل گردد.
این موضوع در مورد تماس مقعدی (Anal Sex) هم صادق است.
تماس جنسی دهانی (Oral Sex) خطر کمتری دارد ولی اگر یک شریک جنسی خون‌ریزی لثه یا زخم باز هر چند کوچک در دهانش داشته باشد HIV می‌تواند منتقل شود.

تماس با خون فرد آلوده:
اگر خون به میزان کافی از فرد آلوده به بدن فرد غیرآلوده وارد شود می‌تواند ویروس را به او منتقل کند.

سرایت از مادر به کودک:
ویروس HIV از مادر آلوده به جنین داخل رحم ممکن است در دوران حاملگی، هنگام وضع حمل یا کمی بعد از زایمان انتقال یابد. همچنین سرایت از طریق شیر مادر آلوده به کودک نیز امکان پذیر است، اما با وجود داروهای خاص، شانس این انتقال بسیار کاهش می‌یابد هر چند در بسیاری از کشورهای در حال پیشرفت و فقیر، چنین داروهایی در دسترس نیست.

آیا ممکن است فردی خودبه‌خود ایدز بگیرد؟
خیر؛ HIV به‌خودی‌خود خلق نمی‌شود، بلکه یک بیماری اکتسابی که از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. به‌عنوان مثال رابطه جنسی بدون محافط تنها در صورتی خطرناک است که یک شریک جنسی به ویروس آلوده باشد.
اگر شریک جنسی شما HIV منفی است هر نوع رابطه و فعالیت جنسی بین شما نمی‌تواند سبب آلودگی شما به HIV گردد، به‌عنوان مثال داشتن رابطه تماس مقعدی، دهانی و یا استمنا که شیوه‌های نامعمول برقراری ارتباط جنسی هستند، هرچند خطرات مربوط به خود را خواهند داشت، اما اگر هیچ‌یک از طرفین آلوده به ویروس نباشند، باعث ایجاد HIV در افراد نمی‌شوند. همچنین مصرف مواد به خودی خود نمی‌تواند فرد را به ایدز دچار کند، مگر آن‌که رفتار پرخطری در این زمینه از وی صادر شود.
مثلاً از سرنگ آلوده به ویروس HIV برای تزریق مواد استفاده کند و یا در حالی که تحت تأثیر مواد قرار دارد، درگیر یک رابطه جنسی نا ایمن گردد.

ایدز از چه راه‌هایی قابل انتقال نیست؟
بسیاری از افراد در مواجهه با افرادی که آلوده به ویروس HIV هستند،بیشتر نگران انتقال این ویروس هستند. در حالی که زندگی یا کار در کنار فردی که مبتلا به ایدز می‌باشد، تهدید برای دیگر به حساب نمی‌آید.

قابل توجه است که ویروس HIV به طرق زیر قابل سرایت نیست:
• از طریق ورزش و کار در کنار فرد آلوده
• از طریق خوابیدن در یک اتاق و یا نفس کشیدن در هوای مشترک
• از طریق استفاده مشترک از وسایلی مثل ظروف غذا یا نوشیدنی، دستگیره در و …
• از طریق خوردن غذایی که توسط فرد آلوده به HIV تهیه شده باشد.
• از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن
• از طریق سرفه و عطسه
• از طریق عرق بدن و اشک
• از طریق تماس با صندلی توالت
• از طریق حشرات، نیش یا گاز حیوانات
• از طریق شنا در استخرهای عمومی

سخن پایانی:
ابتلا به ایدز یکی از مهم‌ترین عواقب استفاده از مواد مخدر است که از راه های مختلفی مانند استفاده از سرنگ های مشترک، رابطه جنسی پر خطر به علت مصرف مواد مخدر است. افراد جامعه باید از راه‌های انتقال ویروسHIV و ابتلا به ایدز آگاهی داشته باشند و در صورت احساس خطر سریع به پزشک یا درمانگر مراجعه کنند تا از پیشرفت بیماری و شیوع آن در جامعه جلوگیری شود.