انتشارات مهرسا

تربیت کودکان کار سخت و پیچیده ای است که در بسیاری موارد نیازمند مشاوره با متخصصان روانپزشکی کودک و مطالعه کتاب ها و مقالات متعدد است. هر چند که همه کودکان و حتی والدین مثل هم عمل نمی کنند اما بسیاری از مشکلات و اختلالات رفتاری در کودکان راه حل های مشابهی دارند که می توانند تا حد زیادی به والدین کمک کنند.

در این مقاله به بررسی 2 اختلال شایع در کودکان یعنی گاز گرفتن یا دعواهای کودکانه و بدزبانی پرداخته ایم و راه حل های خوب و کارآمدی برای آنها ارائه داده ایم. در صورتی که با انجام این راهکارها موفق به تربیت فرزندتان نشدید لازم است حتما با یک مشاور مشورت کنید.

«بچه من بلد نیست با دوست هایش بازی کند. هر بار کنار یک بچه دیگر باشد، بعد از چند دقیقه صدای فریادش بلند می شود و من می دانم که باز کسی را زده یا گاز گرفته است. هر وقت عصبانی باشد اسباب بازی هایش را به دیوار می زند تا آنها را بشکند و اگر از غذا خوشش نیاید، بشقابش را پرت می کند.» چه باید بکنم؟

پرخاشگری در کودکان بیشتر بر سر وسایلی است که به آنها تعلق دارد و دیگران سعی در به دست آوردن آنها دارند یا اینکه زمانی اتفاق می افتد که سایر کودکان به حرف های او گوش ندهند و بازی را خراب کنند. به هر حال همه ممکن است به دلایلی عصبانی شوند اما باید راه های کنترل آن را نیز یاد بگیرند. البته به ندرت اتفاق می افتد که کودکان بخواهند با عصبانیت شان قصد آسیب رساندن به کسی را داشته باشند؛

با این حال در چنین شرایطی توصیه می شود:

1- رفتارهای جایگزین را به کودک یاد بدهید
اگر بچه ای رفتار تهاجمی دارد و نمی تواند عصبانیتش را به شیوه درست نشان دهد، باید یادش بدهید که چه روش هایی می تواند جایگزین کتک زدن یا گاز گرفتن و ... شود و به همان خوبی عصبانیت را نشان دهد. از او بخواهید هر وقت عصبانی شد، درباره احساسش حرف بزند تا آرامش پیدا کند.

اگر هنگام بازی دیگران را هل می دهد، از او بخواهید وقتی عصبی شد قبل از اینکه کسی را هل بدهد از یک بزرگتر کمک بخواهد یا دیگر به بازی ادامه ندهد. البته این آموزش باید در موقعیتی که کودک آرام است انجام شود، اگر وقتی کودک عصبانی است بخواهید مهارت کنترل خود را یادش بدهید، نتیجه چندانی نخواهید گرفت.

2- الگوی بدی نباشید
اگر نمی خواهید کودک عصبانی تان وسایل خانه را پرت کند و احساسش را سر اسباب بازی ها و کتاب هایش خالی کند، هرگز جلوی چشم او مرتکب رفتارهای مشابه نشوید. اگر شما موقع عصبانیت لیوانی را بشکنید، کودک هم این مجوز را پیدا می کند که اسباب بازی هایش را خرد کند تا نشان دهد عصبانی است.

3- به موقع نزد مشاور بروید
اگر دختر یا پسر کوچک شما هر روز و همیشه پرخاشگر است و نمی تواند رفتارهای تهاجمی اش را کنترل کند، شاید نیاز باشد با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید تا علت این رفتارها مشخص شود.

4- احساس طرف مقابل را برایش توضیح دهید
درک احساس فرد مقابل یکی از نیازهای اصلی کنترل رفتارهای پرخاشگرایانه در کودکان است. شاید کودک شما تا به حال از سوی یکی از دوستانش گاز گرفته نشده و نمی داند چه حس ناخوشایندی دارد؛ پس در مواقعی که هم او و هم شما آرام هستید، برایش توضیح دهید که کتک زدن، گاز گرفتن، هل دادن دیگران و ... چه احساسی را در طرف مقابل ایجاد می کند.

5- از رفتار تهاجمی کودک پیشگیری کنید
قبل از اینکه رفتار تهاجمی کودک در بازی با دیگران بروز کند، جلویش را بگیرید. برای این کار باید به دقت حواس تان به جریان بازی فرزندتان با هم سن و سالانش باشد و در مواقع لزوم مداخله کنید تا رفتارهای پرخاشگرایانه فرزندتان به کودک دیگری آسیب نزند.

6- تنبیه بدنی ممنوع!
وقتی شما فرزندتان را کتک می زنید به او این مجوز را می دهید که برای نشان دادن عصبانیتش دیگران را کتک بزند. فراموش نکنید که شما آینه فرزندتان هستید. علاوه بر اینکه نباید او را تنبیه بدنی کنید، در مواجهه با عصبانیتش هم نباید عصبانی شوید و از کوره در بروید. عصبانی شدن والدین به کودک می آموزد که قدرت و تاثیرگذاری، در رفتارهای پرخاشگرایانه و تهاجمی است.

بدزبانی در کودکان
تصور کنید که به مهمانی رفته اید و در لحظه خداحافظی، همین که می خواهید لباس های دختر یا پسر کوچک تان را عوض کنید، او شروع به فریاد زدن می کند و حاضر نیست از بازی با دوست هایش دل بکند. شما که از رفتار فرزندتان شرمنده شده اید، سعی می کنید اوضاع را کنترل کنید که بچه یکدفعه شروع به بدزبانی می کند و شما را احمق، بی شعور و ... می خواند!

اصلا قابل تصور نیست ولی تعجب نکنید بسیاری از والدین با مشکل بدزبانی کودک شان مواجه هستند و نمی دانند چطور باید این مشکل را رفع کنند. آیا تهدید به فلفل و ریختن روی زبان به شیوه مادربزرگ ها جواب می دهد یا باید بچه را نزد مشاور برد؟

چرا بچه ها بدزبان می شوند؟
بدزبانی و فحش دادن فقط از طریق آموزش و مواجه شدن با این اتفاق در کودکان ایجاد می شود. یعنی فرزند شما در موقعیت بدزبانی قرار گرفته و استفاده از لغات و کلمات زشت یا انواع و اقسام فحش ها را از زبان فرد دیگری آموخته است. موقعیت بدزبانی می تواند شامل یک سریال تلویزیونی باشد که مناسب پدر و مادر است نه کودک یا اینکه ممکن است دوستی در مهد این کار را انجام داده و ... البته بدزبانی فقط شامل فحش دادن نمی شود و مواردی مثل صدا زدن بزرگترها با اسم کوچک، تهدید کردن، طعنه زدن، گستاخی و فریاد زدن به جای آرام صحبت کردن را هم باید در گروه بدزبانی قرار داد.

درست حرف زدن را به او یاد بدهید
«درست حرف بزن»؛ پدر و مادر بچه های بدزبان صد بار در روز از این عبارت سه کلمه ای استفاده می کنند اما آیا آنها تا به حال به کودک شان نشان داده اند که دقیقا منظورشان از درست حرف زدن چیست؟ بنابراین اگر می خواهید کودک شما خوش زبان باشد، باید این مهارت را به او آموزش دهید. اگر دل تان نمی خواهد فرزندتان با صدای بلند با شما صحبت کند، باید به او بگویید که فریاد زدن به جای حرف زدن معمولی یک رفتار نادرست است و در خانه شما جایی ندارد.

به کودک احترام بگذارید
بدزبانی نوعی بازی کسب توجه در کودکان است، پس کافی است از کوره در بروید و واکنش نشان بدهید تا در بازی شریک شده و کودک را به هدفی که داشته برسانید. اگر او داد می زند، شما با عصبانیت جوابش را ندهید و طوری با او رفتار کنید که انگار مهمان شماست. با احترام گذاشتن به کودکان، این رفتار را غیرمستقیم به آنها یاد می دهید.

اجازه بدهید در زمان مشخصی کلمه مورد نظرش را تکرار کند
شنیدن کلمه احمق و ... از زبان یک کودک، آزار دهنده است و می تواند باعث شود به خاطر روش تربیتی تان احساس گناه کرده و خودتان را سرزنش کنید که پدر یا مادر خوبی نبوده اید اما حالا می خواهیم اجازه دهید کودک صدها بار در یک بازه زمانی مشخص این کلمه را تکرار کند.
وقتی فرزندتان کلمه ناپسندی را به زبان می آورد، به او بگویید که از این رفتارش متاسفید. سپس یک ساعت زنگ دار کوک کنید و از او بخواهید آنقدر آن کلمه را تکرار کند تا ساعت زنگ بزند؛ البته فراموش نکنید به او یادآوری کنید که بعد از زنگ ساعت اجازه به کار بردن آن را ندارد.