انتشارات مهرسا

سلامت روان معیارهای گوناگونی دارد و وجود مشکل در این زمینه نیز دارای نشانه‌­های متعدد است. استرس، اضطراب و افسردگی شایع­ترین مواردی هستند که نشان می‌­دهند، روان انسان در سلامتی کامل به سر نمی‌­برد.

خبر خوب این است که با ترفندهایی ساده مانند خود مراقبتی، مدیتیشن، ورزش و … می­‌توان به بهبود سلامت روان کمک کرد. البته مراجعه به مشاور یا روانشناس نیز یکی از

مهم­ترین ترفندها به شمار می­‌رود.

سلامت روان: با احساسات، افکار و خود اجتماعی­‌تان آشتی کنید
بهداشت و سلامت روان عبارتی است که احتمالاً زیاد به گوش ما خورده است. ولی آیا واقعاً می­‌دانیم سلامت روان به چه معناست و چه تعریفی دارد؟

به طور کلی و در بیانی ساده اما کامل، سلامت روح و روان یعنی از جنبه­‌های مختلف احساسی، روانشناسی و اجتماعی، سلامت باشیم. نکته‌­ای که از این تعریف مهم­تر است تأثیر این قسمت از سلامتی روی افکار، احساسات و البته رفتار ماست.

سلامتی در حوزه روان، نحوه مدیریت استرس، ارتباط و تعامل با دیگران و چگونگی تصمیم ­گیری­‌های ما را تعیین می­‌کند. به همین دلیل است که سلامت روان تنها به یک سن خاص محدود نمی­‌شود بلکه برای تمام سنین، از کودکان گرفته تا سالمندان، اهمیت بسیاری دارد.

حال موضوع مورد بحث این است که چگونه نسبت به سلامتی روان خود آگاه باشیم؟ با دیدن چه نشانه­‌هایی به دنبال بهتر کردن اوضاع برویم؟ و اصلاً چگونه به سلامت روان برسیم؟ 

از ارتباط میان سلامت روان و سلامت بدن چقدر می­‌دانید؟
متأسفانه یکی از مفاهیمی که در میان روزمرگی زندگ‌ی­های کنونی نادیده گرفته می‌­شود، تأثیر سلامت روان بر سلامت جسم است.

شاید بسیاری از ما با دیدن کوچک­ترین نشانه ناهماهنگی در عملکرد اعضا بدن خود، به پزشک مراجعه کنیم. ولی معمولاً در مواجهه با مشکلاتی که برای روان ما ایجاد شده است، بی­ تفاوت هستیم.

سؤال مهم اینجاست که آیا سلامتی روان از سلامتی بدن اهمیت کمتری دارد؟ بدون شک اینطور نیست. حقیقت این است که هر دوی این مسائل به یک اندازه مهم هستند و در کیفیت زندگی ما تأثیر دارند.

بسیاری از مشکلاتی که به حوزه سلامت روان مربوط می­‌شوند، به خصوص افسردگی، تأثیری جدی و مستقیم بر جسم ما دارند، حتی اگر خودمان متوجه نباشیم. سکته و انواع بیماری­‌های قلبی، دیابت نوع دو و … از جمله این تأثیرات جدی و مخرب هستند.

البته این مسئله، سمت دیگری هم دارد. یعنی از طرفی دیگر، وجود بیماری­‌های مزمن و شرایط آزار دهنده جسمی نیز می‌­تواند به ایجاد مشکلاتی در زمینه بهداشت و سلامت روان بیانجامد. پس توجه کافی به هر دو جنبه سلامتی، برای داشتن زندگی سالم لازم است.

سلامت روان ممکن است با گذشت زمان تغییر کند
همانطور که ممکن است در برهه­‌های خاصی از زندگی و به دلایلی مشخص به بیماری جسمی دچار شوید، وضعیت سلامتی روان شما نیز ممکن است با تغییر وضعیت زندگی، دستخوش تغییر شود.

برای مثال اگر برای مدتی با بحران­‌های مالی بزرگ دست و پنجه نرم کنید، یا ملزم به مراقبت از یکی از عزیزان بیمار خود باشید، ممکن است برای مدتی سلامت روانی ضعیف­تری را تجربه کنید.

آگاهی به این موضوع و تلاش مثبت برای مدیریت آن می­‌تواند به شما کمک کند هر چه زودتر به حال خوب خود برگردید.

نشانه‌­ها را پیدا کنید
اولین گام در جهت داشتن سلامت روان، دانستن نشانه‌­هایی است که خبر از یک مشکل در این زمینه می­‌دهند. هر چقدر زودتر این نشانه­‌ها را پیدا کنید، زودتر و آسان­تر می‌­توانید بر مشکلاتی که سر راه سلامتی روح و روان شما قرار دارند، غلبه کنید.

اگر درباره این موضوع مطمئن نیستید، اکنون بهترین زمان است. با خود صادق باشید و به نشانه­‌های زیر فکر کنید:

خواب و خوراک شما اولین چراغ‌­ها را برای بررسی سلامت روان روشن می­‌کنند. اگر بیش از اندازه می­‌خوابید یا غذا می­‌خورید و یا بسیار کمتر از میزان طبیعی نسبت به خواب و خوردن احساس نیاز می­‌کنید، یعنی مشکلی در کار است.
از افرادی که اطراف شما هستند یا فعالیت­‌های همیشگی خود دوری می‌­کنید.
انرژی بسیار پایینی دارید یا حس می­‌کنید کاملاً بدون انرژی هستید.
احساس می­‌کنید هیچ چیز اهمیت ندارد.
درد و رنجی دارید که نمی­‌توانید درباره آن به دیگران توضیح دهید.
حس می­‌کنید بی‌­پناه و ناامید هستید.
اگر سلامت روان شما با مشکل مواجه باشد ممکن است هر یک از این احساسات را تجربه کرده باشید: سردرگمی غیر معمول، فراموش کردن چیزها، عصبانیت، نگرانی، ناراحتی و اندوه، ترس و …
افکار و خاطراتی در مغز شما هستند که به هیچ روش نمی­‌توانید از آن­ها خلاص شوید.
به راحتی فریاد می‌­زنید و به اطرافیان خود پرخاش می­‌کنید.
تغییر حالت­‌های شدید دارید به طوری که در روابط خود با دیگران دچار مشکل می­‌شوید.
صداهایی را می­‌شنوید یا چیزهایی را باور دارید که وجود ندارند.
به آسیب رساندن به خود یا دیگران فکر می­‌کنید.
حتی انجام فعالیت­‌های روزانه مانند درس خواندن یا رفتن سر کار نیز برای شما بسیار مشکل است.
یکی دیگر از نشانه‌­های عدم سلامت روان می­‌تواند استفاده از مواد مخدر، نوشیدنی‌­های الکلی و یا استفاده اعتیاد گونه داروها باشد.

اگر یک یا چند مورد از نشانه‌­های بالا را در خود پیدا کرده­‌اید، باید بدانید که احتمالاً مشکلی وجود دارد. اولین گام پیدا کردن نشانه­‌ها است که شما در آن موفق شده­‌اید. حال باید به سراغ گام­‌های بعد بروید. یعنی پیگیری این علائم و بهتر کردن حال خودتان.

چگونه به سلامت روان برسیم؟
پیش از پرداختن به این موضوع که چگونه می­‌توان سلامتی روان را ارتقا بخشید، بهتر است بدانیم معیارهای سلامت روان چیست یا به عبارتی دیگر سلامت روح و روان در زندگی چگونه خودش را نشان می­‌دهد؟

بسیار ساده است. 4 علامت زیر نشان می­‌دهد شما در این زمینه، در وضعیت خوبی هستید:

نسبت به تمام پتانسیل­‌ها و توانمندی­‌های خود آگاه هستید.
می‌­توانید با استرس و اضطراب در زندگی کنار بیایید.
عملکرد خوبی در کار خود دارید و می­‌توانید خلق کننده باشید.
مشارکت مؤثر و مثبتی در جامعه دارید.
اما اگر با توجه به نشانه­‌های بخش قبل و 4 مورد گفته شده در بالا، احساس می­‌کنید باید قدمی برای بهبود سلامت روان خود بردارید، با پیشنهادات زیر همراه ما باشید.

1. مراقبت از خودتان را در اولویت قرار دهید
از 24 ساعت روز، چه زمانی را برای مراقبت از خودتان صرف می‌کنید؟ منظور از مراقبت می‌­تواند کارهای بسیار ساده و کوچکی باشد که تأثیری بزرگ بر روح شما می‌گذارند، مانند یک قهوه روزانه اختصاصی، استفاده از کرم ضد آفتاب یا ژل شستشوی صورت، خوردن سبزیجات و غذاهای سالم، گپ زدن با دوستانتان و ….

با همین کارهای کوچک می‌­توانید به میزان زیادی، استرس و اضطراب را از خود دور کنید و به حفظ و بهبود سلامت روان خود کمک نمایید. پس از همین امروز دست به کار شوید و لیستی از فعالیت­‌های ساده اما لذت­ بخشی که تنها مخصوص شما باشد، تهیه کنید.

2. ورزش کردن را شروع کنید
قابل درک است اگر آنقدر بی­‌حوصله و کسل هستید که حتی نمی­‌توانید به ورزش کردن فکر کنید. ولی اجازه دهید رازی را به شما بگوییم.

کافیست تنها “شروع” کنید. اولین قدم می­‌تواند شما را برای برداشتن قدم‌­های بعد آماده‌­تر کند. می­‌توانید از یک ورزش ده دقیقه‌­ای در روز آغاز کنید یا یک پیاده­‌روی ساده. مطمئن باشید سریع­تر از آنچه فکر می­‌کنید، تأثیر آن را در خود و سلامت روان­تان خواهید دید.

بر اساس یافته­‌های علمی کارشناسان، ورزش کردن می‌­تواند میزان هورمون اندورفین را در بدن شما بالا ببرد و این هورمون به بیانی ساده، حال شما را بهتر می­‌کند. همچنین اگر می­‌خواهید از تنش‌­ها و اضطراب­‌های بی­ وقفه رها شوید، ورزش یک انتخاب عالی محسوب می­‌شود.

3. مدیتیشن را امتحان کنید
اگر تا به حال به سراغ مدیتیشن نرفته‌­اید، پیشنهاد می­‌کنیم همین امروز آن را امتحان کنید. اگر نمی‌دانید چطور آن را انجام دهید می‌توانید مقاله آموزش مدیتیشن که از صفر تا صد مدیتیشن را برای مبتدی‌ها گفتیم، بخوانید. همین­طور می‌­توانید از پادکست­‌هایی که در این زمینه ساخته می­‌شوند کمک بگیرید.

در سال­‌های اخیر تأثیر مدیتیشن و مراقبه بر سلامت روان و ذهن ثابت شده است و حتی از آن برای درمان اضطراب و افسردگی نیز استفاده می‌­شود.

این کار به شما کمک می‌­کند دوباره کنترل افکارتان را به دست بگیرید، استرس را از خود دور کنید و از همه مهم­تر خواب راحتی داشته باشید. در واقع اگر بتوانید وضعیت خواب خود را بهبود ببخشید، قدمی بزرگ در راه رسیدن به سلامت روان و حال خوب برداشته­‌اید.

مقاله مراقبه چیست هم می‌تواند به شما کمک کند.

4. برای خود هدف و انگیزه پیدا کنید
شاید در ابتدا این کار کمی سخت به نظر برسد اما مطمئناً از پس آن برمی‌­آیید. تجربه کنید. هر آن­چه را که برای شما جدید است و به خلاقیت‌­تان کمک می­‌کند با آغوش باز بپذیرید. این مقاله هم می‌تواند برای افزایش خلاقیت به شما کمک کند.

به سراغ فعالیت­‌هایی بروید که همیشه مورد علاقه شما بوده‌­اند یا به نحوی موجب نشاط و آرامش­تان می­‌شوند، مانند موسیقی، باغبانی، نقاشی و …

یکی دیگر از کارهایی که می­‌تواند شما را هدفمندتر و با انگیزه‌­تر کرده و به بهبود سلامت روان­تان کمک ­کند، ایجاد روابط مثبت و مؤثر با اطرافیان است. با دوستان، خانواده و انسان­‌های ارزشمند اطرافتان بیشتر وقت بگذرانید. این کار باعث می­‌شود حس کنید پناه و تکیه­‌گاهی دارید و می‌­توانید قسمتی از یک جمع باشید.

ایجاد انگیزه در خود در شرایطی که حال روحی خوبی ندارید بسیار سخت و دشوار است اما راهکارهایی برای آن وجود دارد.

5. از یک متخصص کمک بگیرید
لازم نیست حتماً در شرایط بسیار بدی باشید تا به یک روانشناس یا مشاور مراجعه کنید. حتی اگر حس می­‌کنید در زندگی کمی سردرگم شده‌­اید یا مانند قبل نمی­‌توانید چالش‌­ها و استرس­‌ها را مدیریت کنید، خوب است اگر با یک متخصص مورد اعتماد صحبت کنید.

بهترین نکته درباره این روش رسیدن به سلامت روان این است که می­‌توانید از افکار و احساسات خود بگویید بدون این که مورد قضاوت قرار بگیرید.

پس اگر با استفاده از ترفندهای بالا نتوانستید حال خوب خود را دوباره بسازید و یا حتی همزمان با اجرا کردن این ترفندها، از یک روانشناس باتجربه کمک بگیرید.

به یاد داشته باشید هر لحظه از این زندگی، ارزش لذت بردن را دارد. پس برای لذت بردن از زندگی همیشه در تکاپو باشید و تمام راه­‌ها را برای دستیابی به بهترین سطح از سلامت روان امتحان­ کنید.