انتشارات مهرسا

شیرخواران از یک سالگی به بعد، علاوه بر غذاهایی که خوردنشان را در سال اول زندگی یاد گرفته اند، باید از غذاي سفره خانواده نیز استفاده کنند. این کودکان رشد سریع دارند و مقاومت کافی در مقابل بسیاري از بیماري ها را هم ندارند و دندان هایشان نیز کامل نشده است. بنابراین باید در غذا دادن به آن ها، دو شرط اساسی زیر را رعایت کرد:

- غذاهایشان کم حجم، پرانرژي و زود هضم باشد.

- به دفعات زیاد در اختیار آنان قرار داده شود.

علاوه بر این، میزان رشد و فعالیت کودکان در سنین یک تا دو سالگی با کودکان سه ساله و بیشتر با هم فرق دارد و باید هنگام تغذیه آنان، این موضوع را نیز در نظر گرفت.

الف. تغذیه کودك یک تا دو سال

همان طور که گفته شد، این کودك رشد سریع و فعالیت زیاد دارد و در نتیجه به غذاي بیشتر نیاز دارد. ولی از سوي دیگر حجم معده اش کم و دندان هایش نیز کامل نیست، لذا لازم است در تغذیه او به نکات زیر توجه کنید:

- علاوه بر استفاده از شیر مادر، ۵ تا ۶ بار در شبانه روز به او غذا بدهید.

- غلاتی که کودك قدرت جویدن آن ها را دارد مانند برنج به صورت کته هاي مختلف مخلوط با سبزي ها، حبوبات و گوشت هاي نرم به او بدهید.

- اگر کودك مبتلا به یبوست است در تهیه سوپ او، علاوه بر سبزي ها (سیب زمینی، هویج، کدو، فلفل سبز، سبزيجات و ...) از برگه هلو، زردآلو و آلو به مقدار کم استفاده کنید.

- غذاي کودك را تمیز و کاملا" پخته تهیه کنید و پس از خنک کردن به او بدهید.

- باقیمانده غذا را در یخچال و یا فریزر نگه داري کنید.

- به کودك کمک کنید خودش غذا بخورد و اطمینان حاصل کنید که فقط آب خورش و آب گوشت را نخورد.

- قبل از این که فلفل، ادویه و یا چاشنی هاي تند را به غذاي خانواده اضافه کنید. غذاي او را بردارید.

- به غذاي کودك کمی روغن مایع یا کره اضافه کنید تا مقوي تر شود.

- وقتی می خواهید گوشت، مرغ یا ماهی به کودك بدهید، آن را تکه تکه کرده و استخوان ها و تیغ هاي آن را بگیرید.

- مایعات را همیشه با قاشق یا فنجان به او بدهید.

نحوه از شیر گرفتن کودك:

اصولا" بهتر است کودك را به تدریج از شیر بگیرید بدین ترتیب ابتدا شیردهی در صبح را قطع کنید و پس از یک یا دو هفته شیردهی در طول بعد از ظهر و سرانجام در هنگام شب قطع کنید و زمانی که کودك تمایل به شیرخوردن دارد او را به زور از خود دور نکنید زیرا ممکن است کودك عصبی و ناراحت شود.

ب .تغذیه کودك ۳ تا ۵ سال

بعد از دو سالگی با آهسته شدن رشد، اشتهاي کودك هم کاهش می یابد. بنابراین با توجه به روند رشد کودك تقاضا براي دریافت غذا نیز تغییر می کند. هر چند میزان دریافت انرژي از یک غذا تا غذاي دیگر متفاوت است اما کل غذاي دریافتی روزانه کودك ثابت است. کودك در یک سالگی به ۱۰۰۰ کیلو کالري و در ۳ سالگی به ۱۳۰۰ کیلوکالري انرژي نیاز دارد البته نیاز به انرژي کودکان براساس میزان فعالیت فیزیکی آن ها متفاوت است.

برنامه غذایی کودك

در برنامه غذایی کودك باید از ۵ گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، میوه ها، سبزي ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت و جایگزین هاي آن استفاده شود.

انرژي:

کودك براي رشد، بازي و سایر فعالیت هاي فیزیکی، مقابله در برابر بیماري هاي عفونی نیاز به انرژي دارد که با مصرف مواد قندي، نشاسته اي (نان، برنج و ...) و چربی ها (کره و روغن) می توان آن را تامین نمود.کودکانی که عادت به بازي و فعالیت زیاد دارند، نیازشان به انرژي بیش از کودکانی است که تحرك کمتري دارند. همچنین کودك پس از بیماري براي جبران وزن از دست رفته نیاز به انرژي بیشتري دارد.

پروتئین:

کودك در حال رشد است و براي ساخت و نگهداري ماهیچه ها، استخوان ها و سایر بافت هاي بدن و مقاومت در برابر عوامل بیماریزا نیاز به پروتئین دارد که می تواند با مصرف منابع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز و سفید، شیر، ماست، پنیر و تخم مرغ و یا پروتئین هاي گیاهی مانند حبوبات و غلات نیاز خود را برآورده نماید (مانند عدسی و نان، شیربرنج)

ویتامین ها و املاح :

کودك در این سنین جهت حفظ سلامتی و افزایش مقاومت در برابر عفونت ها نیاز به ویتامین ها و املاح مختلف دارد و با مصرف روزانه منابع غذایی حاوي آن ها می تواند نیازهاي خود را تامین کند مانند ویتامین A که (در مواد غذایی مانند کره، جگر، میوه هایی مثل زردآلو، طالبی، هلو، سبزي هاي سبز و زرد مانند هویج، کدو حلوایی، اسفناج و جعفري وجود دارد).

C ویتامین (از مهم ترین منابع ویتامینC می توان به مواد غذایی نظیر مرکبات، گوجه فرنگی، جعفري و کلم اشاره نمود). کلسیم وفسفر درغذاهایی مانند شیر، ماست، پنیر و بستنی وجود دارد.

ویتامین Dاز طریق قراردادن دست و پا و صورت کودك به طور روزانه ۱۰ دقیقه در برابر نور مستقیم خورشید تامین می شود و از منابع غذایی خوب آهن می توان انواع گوشت قرمز و سفید، انواع حبوبات مانند لوبیا، عدس و سبزي ها مانند اسفناج و جعفري را نام برد.

الگوي غذایی صحیح کودکان :

برنامه غذایی مناسب کودکان سنین زیر ۵ سال باید روزانه حاوي تمام گروه هاي غذایی اصلی شامل نان و غلات ، میوه ها و سبزي ها شیر ولبنیات و گوشت و جانشین ها باشد .

تعداد وعده هاي غذایی

کودك باید در روز حداقل ۵ وعده غذا شامل سه وعده اصلی و دو میان وعده بخورد. صبحانه کودك مهم ترین وعده غذایی او است و مصرف آن موجب یادگیري بهتر و دقت بیشتر او می گردد. برنامه غذایی کودك را باید طوري تنظیم نمود که صبحانه را با سایر افراد خانواده بخورد تا عادت به صبحانه خوردن دراو ایجاد شود.

میان وعده

میان وعده غذاي مختصري است که بین دو وعده اصلی به کودك داده می شود. از آن جایی که معده کودك کوچک است ولی نیاز او به انرژي زیاد می باشد، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهایش تامین نمی گردد. باید به یاد داشت که میان وعده تنها سهم کوچکی در تامین نیازهاي غذایی کودك دارد و هیچ گاه جاي وعده اصلی را نخواهد گرفت. بنابراین میان وعده ها باید بین وعده اصلی به کودك داده شود به طوري که۲-۳ ساعت با وعده اصلی غذایی فاصله داشته باشد.

میان وعده هایی مانند شیر پاستوریزه یا جوشیده، نان و پنیر، خرما، بیسکویت، میوه و خشکبار مانند بادام، پسته، گردو، کشمش، توت خشک و... جهت تغذیه کودك مناسب می باشند. از دادن تنقلاتی مانند پفک، یخمک، چیپس و .... که ارزش تغذیه اي آن ها کم است باید خودداري نمود زیرا خوردن این مواد غذایی اشتهاي کودك را کم کرده و باعث می شود تا نتواند غذاي اصلی را بخورد.

نکات مهم رفتاري در تغذیه کودك

- کودك باید در زمان خوردن در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودك بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد.

- بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. زیرا در صورت شکستن ظرف کودك ممکن است احساس یاس کند یا والدین عصبانی شوند.

- رنگ مواد غذایی در اشتهاي کودك و علاقه او به غذا تاثیر می گذارد. خوردن غذاهایی با رنگ هاي سبز، نارنجی و زرد براي او جالب است. به عنوان مثال می توان از سبزي هاي برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی استفاده کرد.

- بجاي آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندي، رنگ وماده معطر اضافه شده است.

- غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهاي کودك می شود.

- خستگی کودك مهمترین عامل از بین بردن اشهاي اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودك غذا داده شود.

- دادن وقت کافی به کودك براي صرف غذا بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد.

- دادن غذاي یکنواخت و تکراري سبب بیزاري کودك می شود. حتی اگر غذاي مورد علاقه کودك، پشت سرهم به او داده شود، کودك از خوردن آن خودداري می کند.

- باید کودك را با انواع غذاهاي مختلف آشنا کرد. بهتر است غذاي جدید را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی براي کودك باشد.

- بی تحرکی، خواب ناکافی و بیماري کودك موجب بی اشتهایی و غذا نخوردن کودك می شود.

چند نکته مهم براي بهداشت غذاي کودك:

- قبل و بعد از تهیه غذا دست ها باید شسته شوند.

- غذاها خوب پخته شوند. زیرا حرارت موجب از بین رفتن میکروب هاي بیماري زا می شود و خطر آلودگی احتمالی غذا در اثر حرارت از بین می رود.

- غذاي کودك باید براي هر وعده تازه تهیه شود و فاصله بین وقتی که غذاي کودك پخته می شود تا زمانی که به کودك غذا داده می شود طولانی نباشد زیرا احتمال دارد میکروب ها در غذا تکثیر یابند.

- غذاهاي پخته به طور صحیح نگهداري شود. غذاهاي باقیمانده سریعا" خنک و در ظرف دربسته در داخل یخچال نگهداري شود.

- در تهیه غذاي کودك از مواد غذایی سالم و پاکیزه استفاده شود.

- براي نوشیدن و تهیه غذا نیز از آب سالم استفاده شود.

- غذاها از دسترس حشرات و جوندگان دور نگهداري شود. بدین منظور غذاها باید در ظرف درب دار و دور از دسترس حیوانات و حشرات نگهداري شود چون حیوانات حامل میکروب هاي بیماري زا هستند.