انتشارات مهرسا

مغز پیچیده‌ترین بخش بدن انسان است که از نرون‌های کنترل کننده حرکات بدن، احساس و تفکر تشکیل شده و از این رو، حفظ سلامت مغز از اهمیت بالایی برخوردار است و باید در نوع تغذیه دقت لازم را داشت.

سال‌ها مطالعه حکایت از آن دارد که به عنوان مثال با مصرف برخی مواد غذایی می‌توان بر پیر شدن سلول‌های مغزی و در نتیجه بروز آلزایمر غلبه کرد، اما از سوی دیگر، استفاده از بعضی مواد غذایی ممکن است سلامت مغز را به خطر بیندازد.

غذاهای فرآوری شده
غذاهای فرآوری شده و غذاهای حاوی مواد حساسیت‌زا خطری برای مغز به‌شمار می‌رود. بسیاری از موادغذایی در دنیای امروز به شکل فرآوری شده تهیه می‌شود و مصرف زیاد از این گونه مواد می‌تواند مشکلات و بیماری‌های خطرناکی را ایجاد و صدماتی به مغز وارد کند.

مواد شیمیایی استفاده شده در مواد غذایی فرآوری شده، مملو از مواد قند و شربت ذرت با فروکتوز بالاست و همچنین سدیم زیاد و چربی‌های ترانس نیز دارد که همگی جزو مواد مضر برای سلامت به شمار می‌روند.

چربی‌های ترانس
این نوع چربی‌ها، چربی‌های هیدروژنه‌ای هستند که به ترانس معروف‌اند و آسیب‌های جدی به مغز وارد می‌کنند. رژیم‌های غذایی سرشار از چربی‌های ترانس، باعث افزایش آمیلوئیدهای بتا می‌شوند. این مواد، رسوبات پلاک‌های پپتیدی در مغز هستند که نقش مهمی در ابتلا به آلزایمر ایفا می‌کنند.

در تحقیقاتی که سال 2012 انجام شد، محققان دریافتند مصرف چربی‌های ترانس می‌تواند کوچک شدن مغز را نیز به دنبال داشته باشد که از جمله عوامل بروز آلزایمر محسوب می‌شود. اسیدهای چرب ترانس در مارگارین، چیپس، بیسکویت، انواع کیک و غذاهای فرآوری شده یافت می‌شود.

مونو سدیم گلوتامات
در رژیم غذایی آسیایی، ماده «مونو سدیم گلوتامات» یا MSG بوفور یافت می‌شود. این ماده تقریبا 78 درصد اسید گلوتامیک، 21 درصد سدیم و بیش از یک درصد مواد دیگر دارد. MSG نوعی ماده افزودنی است که مستقیم روی مغز اثر می‌گذارد و سلول‌های مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این ماده به صورت پنهان در بسیاری از مواد مانند طعم‌دهنده‌های طبیعی، ادویه‌ها، سوپ‌های آماده و پروتئین سویا وجود دارد.
مطالعات نشان می‌دهد بدن از اسیدآمینه گلوتامات به عنوان یک انتقال‌دهنده تکانه‌های عصبی در مغز استفاده می‌کند و بافت‌های واکنش‌دهنده نسبت به این ماده نیز در قسمت‌های دیگر بدن یافت می‌شود.

عملکرد غیرطبیعی گیرنده‌های گلوتامات با بروز بیماری‌های عصبی چون آلزایمر و بیماری هانتینگتون مرتبط است. تزریق این ماده به موش‌های آزمایشگاهی آسیب وارده به سلول‌های عصبی را به دنبال داشته است. علاوه بر این مصرف MSG باعث چاقی، آسیب چشمی، سردرد، خستگی، سردرگمی و افسردگی می‌شود.

مواد قندی اضافی
نوشیدنی‌های شیرین شده با مواد قندی مصنوعی مانند نوشیدنی‌های انرژی‌زا و ورزشی و نوشابه‌ها بیشترین منابع مواد قندی هستند ولی در کلوچه، کیک و این قبیل خوراکی‌ها و تنقلات، آبمیوه‌های صنعتی، بستنی، آبنبات و غلات آماده نیز یافت می‌شود.
مواد قندی اضافی که در مواد غذایی یافت می‌شود، بدون داشتن ویتامین، مواد معدنی، فیبر و مواد مغذی مفید، تنها کالری بالایی را جذب بدن می‌کند و اضافه وزن را به دنبال دارد.

کافئین
دانه‌های قهوه حاوی کافئین هستند که باعث هوشیاری مغز می‌شود و شما را پرانرژی می‌کند و مغز را فعال نگه می‌دارد. کافئین همچنین منبع تولید آدرنالین است که ضربان قلب را بالا می‌برد، پمپاژ قلب را انجام می‌دهد و راه‌های هوایی را باز می‌کند.
همچنین این ماده، از جذب مجدد دوپامین در بدن جلوگیری می‌کند و مواد شیمیایی را به مدت طولانی‌تری در اطراف مغز نگه می‌دارد. این اثر دوپامین باعث می‌شود قهوه مانند یک ماده مخدر عمل کند و در دفعات بعدی مصرف، مغز به آن واکنش نشان دهد.

از این رو، مصرف زیاد قهوه در طول روز می‌تواند باعث سردرد شود و اختلال خواب و اضطراب ایجاد کند. مصرف بیش از حد قهوه نیز گیجی، هذیان و گاهی تشنج را به دنبال دارد که حتی در مواردی می‌تواند باعث مرگ شود.

مواد مصنوعی
غذاهای فرآوری شده از مواد نگهدارنده، رنگ‌های خوراکی و طعم‌دهنده‌های مصنوعی تشکیل شده‌اند. مواد نگهدارنده، مواد شیمیایی هستند که از فساد ماده غذایی جلوگیری می‌کنند، رنگ‌های خوراکی، رنگ خاصی به ماده غذایی می‌دهند و طعم‌دهنده‌های مصنوعی طعم خاصی را به ماده مورد نظر می‌دهد. همه اینها موادی هستند که نه‌تنها برای بدن مفید نیستند بلکه ضرر هم دارند.

نمک
نمک پای ثابت غذای بسیاری از افراد است و بدون آن غذا طعم و مزه واقعی پیدا نمی‌کند ولی مصرف زیاد آن اثرات مخربی بویژه روی مغز به جا می‌گذارد. نمک فعالیت سلولی مغز را بالا می‌برد و فشار زیادی به مغز وارد می‌کند و تعادل مایعات مغزی و تنظیمات انتقال عصبی را بر هم می‌زند.

سلامت نبودن عروق بدن با مصرف بالای سدیم یا نمک در رژیم غذایی و ورزش نکردن مرتبط است و در سنین بالا به سرعت باعث افت عملکرد شناختی در افراد می‌شود و همچنین خطر زوال عقل و آلزایمر را بالا می‌برد.

فست‌فود
این روزها فست‌فودها جای غذاهای خانگی را پر کرده و به دلیل در دسترس بودن، افراد تمایل زیادی به مصرف آنها نشان می‌دهند. همبرگر، سیب‌زمینی سرخ کرده و... حاوی مقادیر بالایی چربی‌های ترانس، اشباع و سدیم یا نمک و مواد قندی اضافه شده است که همگی جزو مواد مضر برای مغز و بدن هستند.

مصرف بالای این مواد به دلیل کالری بالایی که دارند، باعث چاقی می‌شوند و همچنین افرادی که در هفته بیش از چهار بار فست‌فود می‌خورند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند. این مواد غذایی استرس و کوچک شدگی مغز را نیز به دنبال دارند. اسیدهای چرب مضر و سدیم موجود در فست‌فودها در کنار افزودنی مصنوعی، استرس‌زا بوده و محرک قوی برای مغز به شمار می‌روند.