انتشارات مهرسا

قصه درمانی چیست؟ آیا تا به حال شنیده اید که کودکان را با روش قصه درمانی درمان می کنند؟ قصه درمانی امروزه یکی از روش های کار آمد، برای درمان کودکانی است که از مشکلات عاطفی در سنین پایین رنج می برند و روانشناسان و مشاورانی که در حوزه ی کودکان فعالیت می کنند از این روش بسیار استفاده می کنند.
قصه درمانی همانند بازی درمانی روش درمان محسوب می شود به گونه ای که برای کودکان نیز جذاب بوده و کودکان در طول درمان به وسیله ی این روش از مدت زمان درمان خود لذت خواهند برد و به همین دلیل روانشناسان در جلسات روان درمانی و مشاوره کودک از این روش استفاده می کنند.

قصه ها، ادبیاتی خلاقانه و روشی برای درمان !

قصه ها ادبیات خلاقانه ای هستند که از قدیم بین جوامع و فرهنگ ها رواج داشته و اکثرا غیر واقعی هستند. قصه ها همزمان با رشد بشریت پیش آمده اند و به تناسب ذهن و درک انسان ها به پیچیدگی و گسترش رسیده اند. قصه ها دارای ویژگی هایی چون خرق عادت، پیرنگ ضعیف، مطلق گرایی، کلی گرایی، ایستایی، فرضی بودن زمان و مکان، همسانی قهرمانان در سخن گفتن، اعتقاد به سرنوشت، شگفت آوری، استقلال حوادث و کهنگی هستند.
انواعی از قصه ها وجود دارد که افسانه های تمثیلی، حکایت های اخلاقی، افسانه های پریان، افسانه های پهلوانان و اسطوره ها را شامل می شوند.
موضوع قصه ها نیز همانند انواع آن ها متفاوت خواهد بود. همانند شرح فنون کشور داری، شرح احوال و کرامات عرفا و بزرگان دینی و مذهبی، مفاهیم عرفانی و فلسفی و دینی، تاریخی و واقعی و فلسفی، تعلیم و تربیت و ... . در حقیقت قصه ها عناصری هستند که به وسیله ی آن ها تجربیاتی آموزنده از گذشتگان را می توان برای نسل های امروزی تعریف کرد و به این صورت می توان به کودکان نسل های جدید تجربیات گذشتگان را عرضه کرد.

قصه درمانی چیست؟

قصه درمانی شیوه ای بسیار کار آمد و نوین برای درمان کودکان است که در آن روانشناسان متخصص در حوزه روانــشناسی کودک برای رفع مشکلاتی از قبیل استرس، اضطراب و سایر بیماری های روانی استفاده می کنند .
این شیوه ی درمانی به طور کلی روشی مفید برای درمان کودکانی است که از مشکلات روان پریشی رنج می برند. قصه درمانی همانند بازی درمانی کودکان است و روش درمانی محسوب می شود که کودکان به آن علاقه دارند و این علاقه باعث می شود که بتوانند با جدیت بیشتر و به نحوی که برایشان جذاب تر است عمل کنند.
در بسیاری از موارد مشاهده شده است که قصه درمانی بیشتر از بازی درمانی برای کودکان جذاب بوده و نتایج حاصل از آن به نسبت بازی درمانی بیشتر است. قصه درمانی روشی است که در آن بسیاری از کودکان با میل خود و همچنین با توجه به جذابیتی که برایشان دارد می توانند به بهترین نحو به شنیدن داستان ها گوش سپرده و از آنان در جهت بهبود وضع خویش استفاده کنند.

فواید قصه درمانی چیست؟

قصه گویی مزایای بسیار زیادی دارد که از جمله ی این مزایا می توان به این اشاره کرد که در هنگام قصه گویی کودکان با زندگی انسان ها در گذشته و نحوه زندگی آن ها آشنا می شوند که این موضوع موجب تقویت هــوش هیجانی کودک نیز می شود. زندگی همه ی انسان ها اشتراکات بسیاری با یکدیگر دارد و این اشتراکات حتی در ضمیر ناخود آگاه همه ی انسان ها وجود دارد؛ همه ی انسان ها با توجه به تجربیاتی که دارا می باشند می توانند این اشتراکات را از ضمیر نا خودآگاه بیرون آورده و آن ها را زندگی کنند. این اشتراکات در نسل های گذشته وجود داشته و به صورت موروثی به افراد نسل های جدید رسیده است‌.
پس با توجه به این اشتراکات تعریف قصه هایی با توجه به اقتباسی از زندگی گذشتگان و تجربیات آنان می تواند باعث شود که افراد نسل جدید به وسیله ی این قصه ها بتوانند تجربیات گذشتگان را شنیده و با آموزش مــهارت های زندگی بیشتر، در زندگی خویش از آن ها استفاده کنند. در واقع این امر می تواند مهم ترین مزیت قصه گویی به شمار آید که در تمام جوامع بشری از این روش برای بیان زندگی گذشتگان و حوادث و رویداد هایی که در گذشته به وجود آمده و برای انسان ها رقم خورده است، نسل جدید را با خبر کرده و تجربیات گذشته را در اختیار افراد نسل نو قرار می دهند. قصه گویی می تواند در پرورش خلاقیت کودکان نیز موثر باشد.  

قصه درمانی به چه صورت انجام می شود؟

قصه درمانی از جمله روش های موثر در بهبود وضعیت روانی کودکانی است که از بیماری های روانی رنج می برند. در این روش درمانی روانشناسان متخصص در حوزه ی کودکان از تعریف قصه هایی برای کودکان استفاده می کنند که جذب کننده باشد و کودکان را به شنیدن داستان ها مشتاق کند.
داستان ها اغلب به گونه ای هستند که در آن ها شخصیت اصلی داستان که شخصیتی باب میل کودکان است دچار مشکلاتی می شود و کودکان با توجه به سیر داستان می توانند خود نیز مشکلات شخصیت اصلی داستان را حس کنند. سپس با توجه به تجربیاتی که در این مسیر بدون این که آسیبی به آن ها وارد شود کسب کرده اند، می توانند در زندگی خود از این تجارب استفاده کنند. این امر مهارت حل مسئله را در کودکان تقویت خواهد کرد.
هنگامی که شخصیت اصلی قصه می تواند از سد مشکلات خویش عبور کند و به حالت شادی و امید برسد، کودکان نیز می توانند القای امید را در درون خود احساس کنند و همین می تواند موجب شود که کودکان از استرس های ناشی از مشکلات روانی خویش رهایی یابند. این امر می تواند به درمان آن ها به این روش کمک کننده باشد. قصه درمانی درمان را از نظر شناختی و عاطفی محیا می سازد و کمک به بهبود رشـد روانی و عاطفی کودک می کند.

نکات مهم در قصه درمانی

والدینی که به انجام قصه گویی و تعریف داستان به فرزند خویش روی می آورند می باید با بیان حالتی که به این وسیله برای کودک خویش جذاب باشد، به نحوی به تعریف داستان بپردازد که کودک ترغیب شود دوباره خواستار شنیدن داستان باشد. نحوه ی بیان قصه به این گونه حائز اهمیت است که اگر در این زمینه والدین بتوانند با توجه به توصیه های روانشناسان در این موضوع، به بیان خوب و قابل قبولی از نحوه ی بیان برسند می توانند به این صورت بسیاری از اخــتلالات رفتاری کودکان را درمان نمایند.

1. واژگان زیبا

کودکان غالبا با توجه به سنی که در آن قرار دارند بیشتر به سمت داستان هایی جذب می شوند که در آن ها واژه های زیبا به کار رفته باشد. والدین می توانند در هنگام قصه گویی به فرزند خویش، از کلمات و واژه هایی استفاده کنند که برای کودکان جذاب بوده و به وسیله ی آن ها به شنیدن قصه روی می آورند.
اما والدین باید این نکته را در نظر بگیرند که نباید از واژگانی استفاده کنند که درک آن ها برای کودکان دشوار باشد. زیرا در این مواقع قصه برای آن ها دشوار می شود و نمی توانند از شنیدن آن لذت ببرند. والدین در تمام مراحل تربیت و یا تعامل و مصاحبت با فرزندان خود، باید ســن تربیت کودک را در نظر داشته و متناسب با آن رفتار نمایند.

2. علاقه ی فرزندتان را بشناسید

از جمله مهم ترین نکاتی که والدین باید به آن بپردازند این است که بدانند فرزندشان به چه داستان ها و به چه قصه هایی علاقه مند است و این به والدین کمک می کند که از داستان ها و قصه هایی برای درمان کودک خود استفاده کنند که کودک از آن ها لذت برده و این سیر داستان برایش جذاب باشد. به این صورت با توجه به شناخت علایق فرزندان توسط والدین، روند تعریف داستان برای والدین تسهیل و همچنین سیر داستان برای کودکان جذاب می شود که این امر می تواند باعث شود در نهایت روند قصه درمانی نیز با سرعت بیشتری ادامه یابد.  

مزایای قصه درمانی

 قصه درمانی می تواند در رشد شناختی کودک بسیار مفید واقع شود. همچنین می تواند مزایای بسیاری را برای درمان کودکان داشته باشد. زیرا کودکان به وسیله ی قصه درمانی می توانند راحت تر با بیماری خود کنار آمده و به این ترتیب مشاوران و روانشناسان بسیاری که در حوزه ی کودکان فعالیت می کنند، می توانند کودکانی را که به بیماری های خفیف روانی مبتلا شده اند به وسیله ی قصه درمانی و از طریق تعریف کردن قصه هایی خاص که کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد درمان کنند.

1. مهارت در گوش کردن با قصه درمانی

کودکان اغلب این توانایی را دارند که بخواهند به جای شنیدن بیشتر به حرف زدن روی آورند. به همین منظور اگر این خواسته ی کودکان به تدریج رو به کاهش نبرد در آینده افرادی به وجود می آیند که در آن واحد صرفا توانایی دارند حرف بزنند و نمی توانند به شنیدن روی آورند. به این ترتیب قصه گویی از جمله راه هایی است که به کودکان این امکان را می دهد که به شنیدن روی آورده و به این ترتیب مــهارت گوش دادن و دقت شنیداری کودکان افزایش خواهد یافت.
در نتیجه قصه گویی می تواند به کودکان کمک کند تا بتوانند برای آینده ی خویش در سنین بالا تر به خود کمک کرده و باعث شود که از شخصیت بالا تری نسبت به کسانی که صرفا حرف می زنند و گوش نمی سپارند، بهره مند باشند.

2.تقویت تفکر در قصه درمانی

قصه گویی از آن جایی که باعث می شود کودکان در هنگام گوش سپردن به قصه در ذهن خود شخصیت های خیالی قصه و همچنین وقایع خیالی قصه را با توجه به قوه ی تخیل خویش باز سازی کنند باعث می شود بتوانند به تفکر بیشتری روی آورده و این تفــکر خلاق باعث می شود قدرت تصویر سازی کودکان در ذهن آن ها افزایش یافته و به کودکان این امکان را می دهد که با توجه به افزایش قوه ی تخیل خویش بتوانند در آینده به انجام کار هایی روی آورده که در آن ها می توانند از قوه ی تخیل خود استفاده کنند. نویسندگی، خلق موسیقی و حتی خلق آثار سینمایی از این نوع هستند.
در واقع خلق هر چیزی در دنیای انسان ها ابتدا از دنیای خیالی یک انسان که در ذهن او به وجود آمده است به وجود می آید و سپس این اثر خیالی می تواند به یک اثر واقعی تبدیل شود

3.افزایش دایره ی لغات با قصه درمانی

کودکان به هنگام شنیدن قصه می توانند واژه های زیادی را که از نظر آن ها جذاب هستند یاد بگیرند. این یاد گرفتن واژه ها می تواند به کودکان این امکان را بدهد که بتوانند در هنگام گفت و گو با انسان های دیگر و همچنین با بزرگ تر های خویش از واژه های بسیار زیبا تر و جذاب تری استفاده کنند و این به تنهایی می تواند باعث پــرورش مهارت های ارتباطی کودکان شود. این امر موجب خواهد شد که کودکان بتوانند از همان کودکی با بیان واژه هایی زیبا و رسا که گویای گوش سپردن به قصه ها و داستان های آموزنده هستند، شخصیت خود را به نحوی ارتقا داده و در گذر زمان از شخصیت مطلوب و محبوبی بر خوردار باشند.

4.کاهش استرس

یکی از اهداف مهم در قصه درمانی کاهش استرس کودکان است. به همین منظور در این نوع روش درمانی که از جانب روانشناسان و مشاوران به والدین توصیه می شود، والدین به تعریف داستان ها و قصه هایی می پردازند که از چنان دنیای فانتزی زیبایی بر خوردار باشد که کودکان بتوانند به این وسیله اضطراب و استرس ناشی از هر نوع موضوعی که باعث ایجاد این استرس و اضطراب و افسردگی در کودکان شده است را کاهش دهد و در واقع قصه گویی به هدف خود نیز دست خواهد یافت.  

سخن آخر

در انتها باید بیان شود که والدین می باید از روش های نوین درمانی برای درمان بیماری های روانی کودک خود استفاده کنند و تنها راه حل برای این موضوع مراجعه به مشاوران و روانشناسانی است که در حوزه ی کودکان تخصص دارند. در حقیقت با توجه به پژوهش هایی که ارائه شده است استفاده از روش های نوین همانند بازی درمانی و قصه درمانی بسیار کار آمد تر روش های سنتی است و برای کودکان بسیار جواب گو خواهد بود.